Biden döneminde ABD-Türkiye ili?kilerinin ön okumas?

Özet

Biden’?n ba?kanl???n?n ilk döneminde, Covid-19 salg?n?, ekonomik sorunlar gibi ABD’nin iç meselelerine öncelik verece?i aç?kt?r.
D?? politika aç?s?ndan, ABD’nin me?gul oldu?u di?er dosyalara k?yasla Ortado?u’nun öncelikli olmas? beklenmiyor. Bu dosyalar?n ba??nda ise; Çin, Rusya, Avrupa Birli?i ile ili?kiler ve ABD’nin uluslararas? sistemde yeniden konumland?r?lmas? geliyor.
Türk-Amerikan ili?kisini belirleyecek önemli faktörlerden biri, Türkiye’nin bugün dünyay? me?gul eden birçok konuda uluslararas? veya bölgesel bir aktör olarak oynad??? roldür. Çin, Rusya veya Avrupa Birli?i gibi büyük güçler bu rolün taraflar?ndan biridir.
ABD ile Türkiye aras?ndaki ili?kiler karma??k ve de?i?kendir. Nitekim geçti?imiz birkaç y?l, bir yandan Türkiye’nin neler yapabilece?inin gerçek bir s?nav?yd?, öte yandan ABD ve Bat? için Türkiye’nin rolünün önemini ortaya ç?kard?.
Her iki taraf?n da aç?klad??? e?ilimlere göre ABD ve Türkiye -en az?ndan- birçok stratejik hedefi payla??yor. Ancak, bu hedefler üzerinde çal??mak için uygun mekanizma kurma konusunda iki tarafta ba?ar?s?z oldu.
Türkiye aç?s?ndan Obama dönemi, ABD’nin Türkiye’ye benzeri görülmemi? ihmallerin ve kabul edilemez ihlallerin yap?ld??? bir dönemdi. Trump yönetimi bölgedeki ço?u konuda Türkiye ile daha çok etkile?im halindeydi. Ancak Trump’?n bu etkile?imi her zaman olumlu de?ildi. Ço?unlukla olumsuz olan bu etkile?im iki ülke aras?ndaki güven seviyesini önemli ölçüde dü?ürdü.
Hem ABD hem de Türkiye, So?uk Sava?’tan bu yana dramatik bir ?ekilde de?i?mi? olsa da o zamandan beri birbirlerine ili?kin intibalar? de?i?medi. Türkiye hala ABD’yi iç politikalar?n? kontrol etmeye çal??an bir unsur olarak görürken ABD Türkiye’yi kendi jeopolitik mücadelesinde bir araç olarak görüyor.
Biden’?n kar??la?aca?? gerçeklikler, Obama dönemindeki gerçekliklerden farkl?d?r. Dolay?s?yla ço?unlu?un dü?ündü?ü gibi Biden’?n Ortado?u politikas?n?n Trump’?n politikalar?n?n tamamlay?c?s? veya benzeri olmas? beklenmeyebilir.

Giri?

Biden’?n ABD Ba?kan? olarak görevini üstlenmesi ve adayl?k döneminde Trump ve Biden’?n sergiledi?i tutumun gözden geçirilmesiyle, 2020 sonras?nda ABD d?? ili?kilerinde paradoksal bir fark olacak gibi görünüyor.

Ankara, Suriye, Libya ve Do?u Akdeniz gibi Türkiye’nin rolünün öneminin ortaya ç?kt??? uluslararas? meselelerde iki taraf aras?ndaki i? birli?i f?rsatlar?n? s?n?rlayan ba??ms?z bir d?? politika izliyor. Biden yönetiminde; Rusya, ?ran, göç meselesi ve bat? ili?kiler de iki ülke aras?nda ele al?nacak konular aras?nda yer al?yor.

Dolay?s?yla bugün Türk-Amerikan ili?kileri ile ilgili önemli soru ?u:

Türkiye’nin yükselen uluslararas? rolü ve Biden yönetiminin Beyaz Saray’a gelmesiyle Türk-Amerikan ili?kilerinin e?ilimleri ve kar?? kar??ya oldu?u zorluklar nelerdir?

Ortak paydalar ve çetrefilli dosyalar

Siyasi analistler, Türkiye’nin Bat? için ne kadar önemli oldu?unu tekrar edip durdular. Ancak son birkaç sene, bir yandan Türkiye’nin neler yapabilece?inin di?er yandan ise ABD ile Bat? için Türkiye’nin rolünün öneminin gerçek bir s?nav? idi.

Her iki taraftan sorumlular?n da belirtti?i gibi ABD ile Türkiye aras?ndaki ili?kiler karma??kt?r. Uzun y?llard?r devam eden ittifaklar?na büyük de?er veren iki ülke, Irak’tan DEA?’a ve Balkanlar’a kadar uzanan birçok konuda i? birli?i yapmaktad?r. Ancak ayn? zamanda birbirlerine yeterince güven(e)meyen bu ülkeler, bazen birbirlerini cezaland?r?yor, alenen k?n?yor ve Kürtlerden NATO’ya, ?srail’e kadar bir dizi meselede sürekli sava??yorlar.

Asl?nda Türkiye, demokrasiyle yönetilen; Müslüman ço?unlu?a sahip tek laik ülkedir ve serbest piyasa ekonomisini benimser. NATO gibi Bat? merkezli kurumlarla nispeten eski ba?lara sahiptir. Nitekim Türk Silahl? Kuvvetleri, NATO’nun en büyük ikinci askeri gücüdür. Bosna, Somali, Kosova ve Afganistan’a kadar uzanan sava? bölgelerindeki çok tarafl? çat??malarda istikrar?n sa?lanmas? için bar?? operasyonlar? düzenleyerek modern sava? deneyiminde etkileyici bir geçmi?e sahiptir. ABD ve Türkiye aras?ndaki ortakl???n temeli, ikili ticaret ve yat?r?ma ek olarak, NATO, güvenlik ve Türkiye’nin bölgesel ve uluslararas? çevredeki ekonomik, askeri ve kültürel etkisi gibi di?er meselelere dayanmaktad?r. ?klim de?i?ikli?i tehdidi, salg?n hastal?klar ve Türkiye’nin Karadeniz’i Ortado?u, Balkanlar ve Güney Kafkasya’y? birbirine ba?layan Avrasya co?rafyas?ndaki kritik konumu da iki ülke aras?ndaki ortakl???n temellerindendir. Tüm bu meseleler, ABD ve Türkiye aras?ndaki ikili i? birli?i ve ittifak için önemli bir temel olu?turmaktad?r.

Suriye meselesi gibi daha detayl? bir düzeyde iki ülkenin vizyonlar?n?n kesi?mesi, birlikte yak?n çal??maya yol açacakt?r. Nitekim hem Washington hem de Ankara; Suriye’nin toprak bütünlü?ünü koruyan, Rus askeri hareketini k?s?tlayan ve sivillere yönelik daha fazla zulmün önüne geçmek için Esed’siz bir siyasi bir geçi?i savunmaktad?r.

Her iki taraf?n da beyan etti?i e?ilimlere göre ABD ve Türkiye’nin -en az?ndan- birçok stratejik hedefi payla?t??? söylenebilir. Ancak, bu hedefler üzerinde çal??mak için uygun mekanizma kurma konusunda anla?ma sa?layamad?lar.

Siyasi ve ekonomik aç?dan bak?ld???nda, iki ülkenin k?sa ve uzun vadede hedeflerine ula?mak için çal??ma ile geçen uzun bir geçmi?e sahip oldu?unu söylemek mümkündür. Her iki hükümet de k?sa vadeli hedeflerinden baz?lar?na pozitif ikili i? birli?i olmadan ula?abilirken, birbirinden ayr? çal??man?n maliyeti her iki taraf için de yüksek olacakt?r.

Örne?in, Mart 2003’te Bush yönetimi Türk parlamentosunu kuzey Irak’ta cephe açmas? için kuvvet konu?land?rmaya ikna edemeyince, Amerikal?lar bu karar?n askeri ve ekonomik maliyetlerini üstlenmek zorunda kald?. ABD güçleri nihayetinde Saddam Hüseyin’i ve rejimini devirmeyi ba?ard?ysa da, Türk i? birli?i olmadan daha büyük zayiat verdi, daha fazla maliyet harcand? ve en önemlisi, uzun vadede istikrarl? bir Irak hedefi kaybedildi. ?ran, ABD-Türkiye i? birli?inin ba?ar?s?zl???ndan kaynaklanan bo?lu?u doldurdu ve tüm dünya hala bu sonucun olumsuz d?? etkilerinden muzdarip durumda.

Bugün Suriye, Libya, Yemen, Lübnan ve Do?u Akdeniz çat??malarla dolu bölgeler haline geldi. Türkiye ve ABD birlikte çal??sa ve birbirlerinin me?ru endi?elerini anlarsa, tüm bu çat??malar? yönetmek daha kolay olurdu.

Washington, PKK ile ba?lant?l? Kürt milislerle çal??maya devam ederken, Türklerin kendi s?n?r?nda bu milislerden olu?an bir askeri güç fikrini zamanla kabul etmelerini umut etmi?tir. Ancak Washington taraf?ndan uygulanan bu strateji genellikle do?ru bir strateji olmam??t?r. Öte yandan, Türkiye’nin Rus yap?m? savunma sistemlerini sat?n almas?, Bat?l? bir alternatif üzerinde anla?ma sa?lanamamas?na bir tepkidir. Türkiye’nin Be??ar Esed’i ve Suriye’deki rejimi desteklemesine ra?men Rusya ile ili?kisini üst düzeye ç?karmas? Türkiye aç?s?ndan da do?ru bir yakla??m gibi görünmüyor ve ABD’nin ç?karlar?na hizmet etmiyor.

Ortak bir zemin bulmak her iki ülkenin de ç?kar?nad?r. Aksi halde bölgedeki ço?u karga?a daha fazla maliyete ve karma??kl??a sebep olacak demektir. ?ki taraf aras?ndaki ili?kiyi zorla?t?ran çetrefilli konular aras?nda ?u meseleler yer almaktad?r:

S-400 meselesi

Biden’?n niyetinden ba??ms?z olarak bu konu ?u anda Biden için Türkiye ile ilgili en ivedi karar olarak görülüyor. Türkiye’nin, NATO’nun S-400 sistemini harekete geçirme konusundaki endi?elerini gidermek için ABD ile teknik tart??malar yürütmeyi teklif etti?ini unutmamal?y?z. Bu teklif; Rusya’n?n S-400 arac?l???yla yeni nesil F-35 sava? uçaklar? hakk?nda istihbarat toplama olas?l???n? da içerir. S-400’ün varl???n?n F-35’lerin Türkiye’ye ihracat?n?n engellenmesi anlam?na geldi?ini vurgulayan Trump’?n reddetti?i mesele de buydu. Son zamanlarda ABD’nin bu konuyla ilgili Türkiye’ye uygulad??? yapt?r?mlar bulunuyor ve ABD taraf?nda bariz bir gerginlik var. Ayn? zamanda, pek çok Amerikal? politikac?n?n gereksiz bir taviz olarak niteledi?i ABD’nin Türklere tatmin edici bir alternatifi sunmad?kça Türkiye bu konuda kay?ts?z bir tutum sergilemeye devam ediyor ve geri ad?m atmayacak gibi görünüyor.

Suriye meselesi

ABD’nin Türkiye ile gerginlik ya?amas? beklenen bir di?er konu ise Suriye. 2014 y?l?nda Obama’n?n ikinci döneminde ABD, DEA?’a kar?? sava?ta Suriye Demokratik Güçleri ile ba?lant?l? YPG’yi (Halk Koruma Birlikleri) desteklemeye karar vermi?ti ve Trump döneminde ABD bu milisleri do?rudan silahland?rd?. Türkiye ile uzun y?llard?r sava? halinde olan bu milis ve gruplara yönelik bu ili?ki ve destek, PKK’y? terör örgütü olarak s?n?fland?ran Türkiye ile ili?kilerde büyük gerilim yaratt?.

Türk medyas?, ABD’nin Ekim 2020’ye kadar bu milislere ço?unlu?u güvenlik ve askeri teçhizattan olu?an 400 milyon dolarl?k yard?m sa?lad???n? iddia ediyor.

Türkiye aç?s?ndan sorun; ABD’nin Suriye’ye müdahalesi veya varl??? de?ildir. Türkiye; Suriye meselesinde kendisini herhangi bir taraftan destek almaya ve koordinasyon sa?lamaya yetkili bir ortak olarak görmektedir. Ancak ABD’nin destek ald??? bu taraf, yaln?zca Türkiye taraf?ndan de?il, ABD ve birçok Avrupa Birli?i ülkesinde terörist listesinde dahil oldu?u için sorun te?kil etmektedir.

Özellikle Türkiye’nin Suriye’deki krizin ba?lang?c?ndan beri bölgede olup bitenlerden büyük ölçüde etkilendi?ini, topraklar?nda terör sald?r?lar? ve s?n?rlar?ndaki çat??malardan muzdarip oldu?unu anlamam?z gerekiyor. Eylül 2014’te ABD liderli?indeki koalisyona kat?lan ve 2015 y?l?nda Amerikan güçlerinin DEA?’a sald?rmas? için üslerini açan Türkiye, birçok DEA? sald?r?s?na maruz kald?. Bu nedenle Türkiye’nin ABD taraf?ndan en güvenilir ortak olarak görülme hakk?na ?a??lmamal?d?r. Ancak ABD, Türkiye’yi; Türkiye’nin görmesini istedi?i gibi görmemektedir.

Akdeniz’de Türk-Yunan çeki?mesi

Yunanistan ile Türkiye aras?ndaki çeki?me, her iki taraf?n da giderek daha agresif bir söylem benimsemesi ve deniz s?n?rlar?yla ilgili anla?mazl?klar nedeniyle son dönemde yo?unla?t?. Avrupa Birli?i ve NATO arac?l???yla yap?lan diplomatik müdahale, gerginli?in geçici olarak yat??mas?na yard?mc? oldu. ?imdi Biden’?n bu bölgedeki politikas?n? tüm müttefiklerinin istikrar?n? ve güvenli?ini güçlendirmeye yo?unla?t?rmas? gerekiyor. Bu amaçla hem Ankara hem de Atina’daki politika yap?c?lar? kal?c? bir çözüm için müzakereye ça??rmal?.

ABD, her iki ba?kentle ili?kilerinden yararlanarak onlar? müzakerelere oturmaya ikna etmenin bir yolunu bulmal?. Arabuluculu?a haz?r olan üçüncü taraf Avrupa Birli?i ülkeleridir. Mesela Almanya. Ancak Türkiye, Yunanistan ve K?br?s’?n Avrupa Birli?i’ne üyeli?i ve AB ile Türkiye aras?ndaki ili?kinin niteli?i göz önüne al?nd???nda, Almanya bu konuda tarafs?z görünmüyor. Ayn? ?ekilde, Fransa gibi baz? ülkelerin müdahalesi tansiyonu yükseltti. ABD’nin güçlü müttefiki ?srail de bu meseleye müdahil oldu.

Türkiye aç?s?ndan, bu bölgede üzerinde çal???lacak herhangi bir çözüm, Türkiye’nin Do?u Akdeniz’deki uluslararas? karar mekanizmalar?na kat?l?m?n? içermelidir. Bölgenin en büyük ekonomisi ve büyüyen bir güç olarak Türkiye’nin bu organlardan herhangi bir ?ekilde d??lanmas?, bölgedeki do?algaz kaynaklar?n?n yat?r?m ve ihracat?n? riske atacak. Türkiye’nin d??lanmay? kabul etmeyece?i ve buna boyun e?meyece?i aç?k. Türkiye’ye bu statüyü verebilecek tek güç ise ABD.

Libya’daki çat??ma

Libya meselesi, Türkiye’nin Do?u Akdeniz’deki ç?karlar?n? yak?ndan ilgilendiren çetrefilli konulardan biridir. 2020’nin ba??nda Türkiye, Libya’ya Birle?mi? Milletler taraf?ndan tan?nan Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin yan?nda yer alarak müdahale etti ve Hafter ile mücadelenin gidi?at?n? de?i?tirdi.

Libya’da durumu karma??k k?lan, Libya’daki ABD politikas?n?n net olmamas?d?r. ABD yönetimi genel olarak Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni desteklerken, Trump, General Hafter hakk?nda kendisine yak?n ve güçlü bir lider olma konusunda olumlu mesajlar verdi.

Biden yönetiminin Hafter ve Libya’daki duruma ili?kin daha ak?lc? bir tutum sergileyerek özellikle birçok insan haklar? ihlali ve zulüm yapmakla suçlanan Hafter’e destek söyleminden vazgeçip vazgeçmeyece?i henüz bilinmiyor.

?hmal döneminden ‘güvensizlik’ dönemine

Obama ve Trump döneminde Türkiye’ye yönelik diyalog yakla??m?n? kar??la?t?rd???m?zda, Cumhurba?kan? Erdo?an’?n baz? büyük ABD gazetelerinde yay?nlanan makalelerinde belirtti?i gibi; Türkiye’nin Obama döneminde oldu?u kadar, ask?da bekleyen acil dosyalar?n ABD taraf?ndan büyük bir so?ukluk ve ihmal hissetti?i dönem olmad?. Trump dönemi ise- iki ülke aras?ndaki ili?kilerin do?as?na hâkim olan ki?isel temaslara ra?men – dü?ük güven dönemi olarak de?erlendirilebilir. Nitekim iki taraf aras?ndaki güven seviyesi, daha önce görülmedi?i kadar gerilemi?tir.

Örne?in, Türkiye için hassas konulardan biri olan Filistin meselesi ve Türkiye-?srail ili?kileri konusunda, ABD her zaman Türkiye ile ?srail aras?nda arabuluculuk rolü oynam?? ve Nisan 2013’te Obama’n?n müdahalesi Netanyahu’yu cevap vermeye zorlam??t?r. Netanyahu, Mavi Marmara’ya yap?lan sald?r? sonras? öldürülen Türk vatanda?lar? için özür dilemi?tir. Bu müdahale, ABD’nin oynad??? rolün biçiminin önemli bir örne?idir. ABD liderli?indeki görü?melerde gizli bir taraf oldu?u da bilinmektedir. ABD, 2016 y?l?nda Türkiye-?srail yak?nla?mas?na vesile oldu. Öte yandan Trump yönetiminin Amerikan büyükelçili?ini Kudüs’e ta??ma karar? ile sonuçlanan yakla??m? Türkiye taraf?nda güven kayb?na yol açm??t?r. Trump’?n Golan Tepeleri’nin ?srail’e ilhak edilmesine ili?kin bir karara daha imza atmas?, ayn? güven kayb?n? yenilemi?tir.

Türkiye-ABD ili?kilerinde güven problemi oldu?unu gösteren bir di?er örnek, Washington’un ili?kilerini yönetme ?ekli ve Körfez bölgesindeki rolü ile ilintilidir. Trump yönetimi, Riyad ve Doha aras?ndaki kriz s?ras?nda 2017’de Suudi Arabistan Krall??? ve Birle?ik Arap Emirlikleri yanl?s? bir politika izleyerek, Trump Katar’? “Yüksek düzeyde terörizm finansörü” olarak tan?mlam??t?. Türkiye ise Katar’a birliklerini göndererek bu güçlerini askeri üslerde konu?land?rd?. Türkiye, Katar ile aras?nda çe?itli alanlarda i? birli?i seviyesini yükseltti.

Üçüncü örnek ise, Türkiye’nin Trump döneminde ABD ile ili?kilerinde büyük sorunlar ya?ad??? ve Trump yakla??m?n?n Türk ekonomisi üzerinde çok kötü bir etkisi oldu?u için ticari ili?kilerin yönü ile ilgilidir. Trump döneminde al?nan kararlar ve yapt?r?mlar hatta Ba?kan taraf?ndan at?lan tweetler Türk Liras?n?n çökü?üne ve Türk ekonomisinin zay?flamas?na yol açm??t?r.

Tüm bu örneklere ra?men birçok çevrede hakim olan Türkiye’nin Rusya ile yak?nla?arak, Bat?’dan ve ABD’den uzakla?t??? alg?s? yanl??t?r. Çünkü Suriye, Libya ve Karaba?’da rejimlere kar?? muhalif olan ve ?ran ve Rusya’ya kar?? sava?an tek güç Türkiye’dir. Türkiye, Sadece Ortado?u ve Akdeniz’de de?il, Karadeniz ve Kafkasya’da da Ukrayna ile askeri ortakl???n? derinle?tirerek; Gürcistan ve Azerbaycan ile üçlü i? birli?i yaparak Rusya’n?n sald?rganl???n? püskürtmeye haz?r oldu?unu göstermi?tir. Türkiye, tüm bunlar? Bat? deste?i olmaks?z?n gerçekle?tirmi? ve Rusya ile olan sorunlar?n?n ço?unu çözmü?tür.

Biden’?n öncelikleri ve Türkiye ile ili?kileri

Gözlemciler, görev süresinin ilk günlerinde Biden’?n Covid-19’dan ekonomik toparlanmaya, ekonomik çark?n geri dönü?üne ve genel olarak ya?am çark?na öncelik vermesini ve d?? politikan?n; iç sorunlar?n ard?ndan gelmesini bekliyor.

D?? politika söz konusu oldu?unda dahi, Ortado?u, Hint-Pasifik, Çin, Avrupa, Güney ve Kuzey Amerika ile transatlantik ili?kilerin canland?r?lmas? meselesine k?yasla Biden’?n birincil odak noktas? olmayabilir.

Biden ve Erdo?an ayn? tür bir siyasi pragmatizmi payla??yor. Bu nedenle, Biden D??i?leri ve Pentagon gibi Amerikan kurumlar?ndaki teknik uzmanlar?n görü?lerini takip etme e?iliminde, S-400 savunma sistemi gibi konularda Türkiye’ye kar?? daha sert duru?lar sergileyebilecek olmas?na ra?men iki lider iyi bir ?ekilde i? birli?i yapabilir.

Bu, Biden’?n 2019 sonlar?nda Erdo?an’?n görevden al?nmas?yla ilgili aç?klamalar?ndaki sald?rgan tavr?na ve 2020’de Türkiye’nin Yunanistan ve K?br?s ile deniz s?n?r? anla?mazl?klar? ve Azerbaycan ile Ermenistan aras?ndaki sava? ba?lam?nda Türkiye’yi “??martt???” ifadeleriyle Trump’? suçlayan tavr?na gerekçe olabilir.

Tüm bunlara ra?men, Ba?kan Biden’?n Türkiye ile NATO aras?ndaki ili?kinin stratejik önemini er ya da geç fark etmesi bekleniyor. Özellikle de Türkiye ile Ukrayna aras?nda savunma sanayi alan?nda yap?lan askeri gemi, uçak ve insans?z hava araçlar?n? içeren anla?malar?n önemini idrak etmesi bekleniyor. Türkiye ayn? zamanda Gürcistan’?n NATO üyeli?inin sad?k destekçilerinden biridir.

Öte yandan ABD ?u anda büyük güçlerle (Çin ve Rusya) yo?un rekabet dönemlerinden birini ya??yor. Bu rekabet ?u ya da bu ?ekilde yeni Amerikan yönetiminin dünyaya bak?? aç?s?n? olu?turacak. Bu durum, Biden’?n Pekin ve Moskova ile ?ran ve Kuzey Kore gibi di?er daha küçük dü?manlar?n? dizginlemek için yetenekli müttefiklere ihtiyaç duyaca?? anlam?na geliyor.

Kuzey Kore, Çin ve di?er ülkelerle oldu?u gibi, tan?mlanm?? ulusal ç?karlara dayal? ikili ili?kiler yoluyla çetrefilli sorunlar? ve farkl?l?klar? ele alma e?iliminde olan Ba?kan Trump ile kar??la?t?r?ld???nda – Biden konu?malar?nda ve önerilerinde her zaman d?? politika hedeflerine ula?mak için “müttefiklerle i? birli?i”, “ço?ulculuk” ve “de?erlere odaklanman?n” önemine vurgu yapt?. Bu durum Türkiye ile ili?kilere olumlu yans?yabilece?i gibi, Türkiye’nin benzersiz katma de?erinin çok kutuplu küresel sistemde uluslararas? kurulu?lar taraf?ndan tan?nmas?n? sa?layacak önemli bir yakla??md?r. Dolay?s?yla, sadece ç?kar odakl? ikili ili?kilere yo?unla?an bir ortamdan ziyade; de?er odakl? bir ortamda Türkiye’nin masaya getirdi?i kültürel ve dinsel çe?itlilikten yararlanmak daha kolay olacakt?r.

Öte yandan, ABD’deki belli bir siyasi tabakan?n demokrasinin “kurtar?lmas?” gerekti?ine ve Amerikan yönetiminin bunu yapmas? gerekti?ine inand??? Türkiye’de, yeni kurulan Biden yönetimi, Türkiye’de insan haklar? ve demokrasi dosyas?n? yeniden açmak zorunda görünüyor. Ancak gerçek ?u ki, ABD müdahalesinin s?n?rlar? var. Sürekli bir reform vurgusu yapman?n d???nda, Washington’un Türkiye’de bir iç de?i?im unsuru olmas? beklenmiyor. Daha do?ru bir tabirle, Amerika Türkiye’de baz? s?n?rl? meselelerde fark yaratabilir. ABD konsoloslu?u çal??anlar?n?n tutuklanmas? gibi belirli sorunlarda sesini yükseltebilir, ancak muhalefeti yeniden ?ekillendiremez, seçimleri etkileyemez veya egemen s?n?f?n yerine geçemez. Ancak seçimlerde daha fazla ?effafl?k ve yönetimde daha sa?lam demokrasi vurgusu yapabilir.

Sonuç ve ç?kar?mlar

Biden, ABD d?? politikas?n?n Trump döneminde zarar gördü?üne gerçekten inan?yor ve bunu düzeltmek istiyorsa, ABD d?? politikas?nda gerçek bir de?i?im yaratmas? gerekiyor. Böylece Washington bölgede daha dengeli bir rol oynayabilir. Hem ABD hem de Türkiye, So?uk Sava?’tan bu yana önemli ölçüde de?i?mi? olsa da, o zamandan beri birbirleriyle ilgili imaj? de?i?medi. Türkiye hâlâ Amerika’y? kendi iç politikalar?n? kontrol etmeye ve “Yöneticileri ve iktidarlar? belirleyen” rolünü oynamaya çal??an bir unsur olarak görürken, ABD Türkiye’yi kendi ba??na uluslararas? bir aktör yerine hâlâ büyük jeopolitik mücadelesinde bir araç olarak görüyor.

Biden’?n Türkiye ve Ortado?u politikas?na ili?kin tahminlerin ço?una göre, yeni ba?kan?n Obama’n?n yakla??m?ndan çok farkl? olmayaca?? varsay?m?na dayanmaktad?r. Ancak Biden’?n bugün kar?? kar??ya oldu?u gerçekler, Obama’n?n dönemindeki gerçekliklerden farkl?. Türkiye ile Rusya aras?ndaki ili?kiler Obama dönemindekinden çok daha ileriye gitmi? durumda. Türkiye’de idari, ekonomik ve siyasi anlamda pek çok geli?me ya?and?. Türkiye’nin bölgesel ve uluslararas? konumlanmalar? büyüklük ve nicelik bak?m?ndan Obama dönemine göre büyük ölçüde farkl?l?k gösteriyor. Özellikle de Suriye ile ilgili olarak, son dönem, Türkiye’nin müdahalesinin Be??ar Esed güçlerinin ilerlemesini durdurmay? ve bölgedeki t?rman??? azaltmay? ba?ard???n? kan?tlad?. Ancak ?u ana kadar kabul edilebilir bir nihai çözüme ula?may? ba?aramad?.

Bu, ABD’nin Ortado?u veya Türkiye’ye yönelik d?? politikas?n?n temellerinin de?i?ece?i anlam?na gelmez. Biden yönetimi Türk-ABD ikili ili?kilerini etkileyen çok say?da meseleyi nas?l ele al?rsa als?n, Türkiye, ABD’nin çok tarafl?l???ndan ve de?erlerine daha fazla odaklanmas?ndan uzun vadede stratejik olarak kesinlikle fayda sa?layacakt?r. Çünkü bu yöntem, Türk ç?karlar?n?n i?leyi?i aç?s?ndan daha faydal?d?r.

Tüm bunlara ra?men, iki taraf aras?nda pek çok çetrefilli mesele bulunuyor. Biden’?n d?? politika yakla??m?n?n iki ülke aras?ndaki ili?kiler aç?s?ndan birçok olumlu yönü olabilir. Ancak bu yakla??m? Kongre içinden veya kendi yönetiminden gelen “Türkiye’de demokrasiyi kurtarma” ça?r?lar?yla da uyumlu hale getirmek zorunda kalacak ve bu ça?r?lar, iç politikadaki öncelikler gibi bir mesele haline gelecektir.

?ki taraf aras?ndaki ili?kiyi çe?itli düzeylerde ele alacak olursak; örne?in Türkiye için önemli bir husus olan ekonomik boyutu- ikili ticaret veya serbest ticaret anla?mas? kapsam?nda belirlenen 100 milyar dolarl?k hedefe do?ru pratik ilerleme yava?layacakt?r. Bu hedefe yak?n zamanda ula??lmas?n? beklemiyoruz.

Dolay?s?yla: Türkiye’nin Biden’dan ve yeni ABD yönetiminden umabilece?i ?ey en fazla Trump’?n pervas?z yakla??m? sürdürmemesidir. Ayn? zamanda Türkiye ile ABD aras?ndaki ili?kilerde geni?leyen bir uçurumun olu?mas?na neden olan Obama yönetiminin ihmalkar yakla??m? gibi de olmayacakt?r.

Bir ba?ka deyi?le, ABD’nin Biden dönemindeki Türkiye ile ili?kileri, ço?unlukla Obama döneminden daha etkili ve daha az çat??mac?; Trump döneminden ise daha pragmatik olacakt?r.

Di?er bir deyi?le:

Obama döneminden daha dinamik, Trump döneminden daha az dramatik olacakt?r.