?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 05 – 12 Haziran 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

“Erdo?an, Biden ve Miçotakis: Geli?en Ankara-Atina-Washington Üçgeni” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan analizde ?u hususlara temas ediliyor:[1]

2021 y?l?nda Türkiye ile Yunanistan aras?nda istik?afi görü?meler ba?lam??t?. Ancak Türkiye’nin Yunan hava sahas?n? ihlal etmesi, Yunanistan’?n Türkiye’yi NATO tatbikat? kat?l?mc? listesinden ç?karmas? gibi olaylar?n ard?ndan ili?kiler eski gergin seviyeye geri döndü. ?ki ülke aras?nda süregelen çat??malar:
- Do?u Akdeniz’in enerji potansiyeli nedeniyle artan çekicili?i, iki ülke aras?ndaki deniz s?n?rlar? sorununu yeniden canland?rd?.
- Yunanistan’?n Ege adalar?n? askerile?tirme giri?imleri konusunda anla?mazl?klar var.
- K?br?s sorunu yeniden canland?.
Erdo?an’?n “Miçotakis benim için bitmi?tir” sözleri iki ülke ili?kileri aç?s?ndan yeni bir dip noktaya i?aret ediyor. Erdo?an’?n bu aç?klamalar? Yunanistan Ba?bakan? Miçoktakis’in ABD Kongresindeki konu?mas?ndan hemen sonra geldi.
- Yunanistan uzun süredir NATO üyesi olmas?na ra?men bölgede ABD varl???na uzun süre ?üpheyle yakla?t?.
- So?uk Sava? döneminde dahi Rusya ile Yunanistan aras?nda önemli kültürel, dini ve ekonomik ba?lar vard?. Rusya’n?n Ukrayna’ya gerçekle?tirdi?i bir bombard?manda 12 Yunan sivilin hayat?n? kaybetmesiyle iki ülke aras?ndaki ili?kiler önemli bir dü?ü? ya?ad?.
- Miçotakis’in bu ziyareti Yunanistan’?n onlarca y?ll?k tutumunu b?rakarak ABD ile ili?kilerini geli?tirmesine ve NATO’ya kar?? daha olumlu bir tav?r tak?nmas?na i?aret etti?i için önemlidir.
Yunanistan ile ABD aras?nda son dönemlerde görülen bu uyumun aksine Türkiye-ABD ili?kilerinde çe?itli konularda ihtilaflar devam ediyor.
- ?sveç ve Finlandiya’n?n NATO’ya kat?l?m? konusundaki anla?mazl?k
- ABD’den F-16 ve F-16 modernizasyon kitleri alma konusunda Türkiye’nin kar??la?t??? zorluklar
- S-400 sorunu ve Türkiye’nin F-35 program?ndan ç?kar?lmas?
Yunanistan-ABD ve Türkiye-ABD ili?kileri birbirinden ba??ms?z iki konu olarak dü?ünülmemelidir.
- Miçotakis’in ABD’ye yönelik son hamleleri Türkiye’nin bölge politikas?yla do?rudan ba?lant?l?.
- Yunanistan-ABD yak?nla?mas?, son dönemde bölge ülkeleriyle yak?nla?maya ba?layan Türkiye’yi dengeleme giri?imi olarak ele al?nabilir.
- Bir di?er aç?dan Yunanistan, ABD-Türkiye ili?kilerindeki gerilimin yaratt??? bo?luktan istifade ederek bölgede ABD’nin daha önce Türkiye taraf?ndan kar??lanan baz? ihtiyaçlar?n? kar??lamak için alternatif olmak istiyor.
- Türkiye’yi as?l k?zd?ran mesele Yunanistan’?n ABD yönetimi nezdinde Türkiye’nin yerini almaya yönelik bu aktif çabas?.
Türkiye bölge ülkeleriyle son dönemde bir yak?nla?ma furyas?na girerken Yunanistan ile ili?kileri neden geriliyor?
- Türkiye-Yunanistan ili?kilerinin nevi ?ahs?na münhas?r özellikleri ve geçmi?i var.
  - Her iki ülkenin NATO üyesi olmas?
  - ABD’den avantaj elde etmek için rekabet
  - Gergin ortak tarih
  - Çözümden uzak önemli meseleler
- Körfez ülkelerinin aksine Yunanistan’?n Türkiye’ye do?rudan yabanc? yat?r?m sa?lama olas?l??? yok.
- Türk seçmenleri üzerinde Yunanistan dü?manl??? kadar birle?tirici etkiye sahip çok az konu vard?r. 2023 seçimleri yakla??rken bu durum ?üphesiz Erdo?an’?n kararlar?n? etkileyecektir. Erdo?an’?n sadece Yunanistan de?il, Suriye ve Kuzey Irak ç?k??lar? da seçime yönelik hamleler olarak görülebilir. Bu tür hamlelerle Erdo?an müttefiki MHP’yi önümüzdeki seçimlerde de mecliste tutmaya çal???yor.
Türkiye ile Yunanistan aras?ndaki bu gerginlik Türkiye-?srail ili?kilerinin geli?mede oldu?u bir döneme denk geldi.
- ?srailli politikac?lar Türkiye ile alakal? geli?meler konusunda Yunanistan ve GKRY’ye kar?? ?effaf davranmal?d?r.
- Yunanistan ve Türkiye aras?ndaki gerilimin bir hesapla?maya dönü?mesi ?srail’in Do?u Akdeniz’deki ç?karlar?n? olumsuz etkileyecektir. ?srail bölgedeki müttefiklerinin durumunu istikrara kavu?turma çabalar?na do?rudan ya da dolayl? olarak katk? sunmal?d?r.

“Körfez Ülkeleri ve Filistin: De?i?imin E?i?inde mi?” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[2]

Son geli?meler Filistin Yönetimi’nin baz? Körfez ülkelerine yönelik tutumunda de?i?iklik oldu?unu gösteriyor:
- Filistin, ?brahim Anla?malar?ndan sonra geri ça??rd??? Manama ve Abu Dabi büyükelçilerini yeniden gönderdi.
- Mahmud Abbas’?n o?lu Yasir Abbas, Manama’da Kral Hamad bin ?sa el Halife ile görü?tü.
- Mahmud Abbas, Halife bin Zayed’in vefat? üzerine BAE’ye taziye ziyareti gerçekle?tirdi. Abbas uzun y?llard?r BAE’yi ziyaret etmemi?ti.
Filistin’in BAE ile ili?kilerini onarma çabas?n?n alt?nda ?u sebepler yat?yor:
- Filistin Yönetimi stratejik aç?dan zay?flad?, halk deste?ini kaybetti ve Hamas güç kazand?.
- Ba?ta Cenin olmak üzere Bat? ?eria’n?n d?? bölgelerinde etkin yönetim gücünü kaybetti.
- Uluslararas? deste?in azalmas? sebebiyle bütçe sorunlar? ya?anmaya ba?lad?.
- Arap dünyas?nda Filistin davas?na yönelik ilgi azald?.
- ABD’nin Filistin meselesi ba?lam?nda ?srail’e bask? uygulamas?na yönelik beklentiler azald?.
Filistinlilerin bu çabas?na ra?men BAE taraf?ndan henüz bir kar?? ad?m gelmedi. BAE-Filistin ili?kilerinin kötüle?mesinde ?u etkenler rol oynad?:
- ?brahim Anla?malar? BAE taraf?ndan Bat? ?eria’daki i?galleri durduracak bir anla?ma olarak lanse edilse de Filistin taraf?ndan bu anla?ma ihanet olarak nitelendi.
- Filistin, BAE’nin Do?u Akdeniz Gaz Forumuna dahil olmamas? için çabalad?. Filistin, BAE’den gelen yard?m tekliflerini geri çeviriyor. BAE de UNRWA’ya yapt??? yard?mlar? önemli ölçüde kesti.
- BAE uzun y?llar boyunca Mahmud Abbas’a kar?? az?l? dü?man? Muhammed Dahlan’? destekledi.
- Dahlan, El-Fetih’ten kovulduktan sonra BAE’de oldukça iyi kar??land? ve Muhammed bin Zayed’in dan??man? oldu.
BAE ile Filistin aras?ndaki bu so?uk sava? sadece Filistin taraf?n? olumsuz etkilemedi. BAE taraf? da bu durumdan olumsuz etkilendi. BAE’nin Filistin Yönetimi üzerindeki nüfuzunun azalmas?yla Katar’?n nüfuzu önemli ölçüde artt?:
- ?srail, Katar yard?mlar? arac?l???yla Gazze’deki insani durumun iyile?tirilerek Gazze’de güvenli?in sa?lanmas?na ilgi duyuyor. Öte yandan Katar’?n Hamas ve Müslüman Karde?leri destekliyor olu?u ile Al-Jazeera kanal?n?n ?srail kar??t? yay?n politikas? gerilime neden oluyor.
- ?srail aç?s?ndan M?s?r, Suudi Arabistan ve BAE ile düzgün ili?kilere sahip olmak Katar’? dengelemek aç?s?ndan önemlidir. Zira bu ülkeler Katar’?n Gazze ve Hamas üzerinden bölgesel statüsünü güçlendirme h?rs?na kar?? ç?k?yorlar.
BAE, Filistin sahas?na daha fazla angaje olmak için çok k?s?tl? motivasyonlara sahip. Ancak yine de s?n?rl? çerçevede baz? de?i?iklikler olabilir.
- BAE, Filistin’i bölgesel giri?imlere dahil etme giri?imlerinde yer al?rsa bu durum BAE’nin konumunu güçlendirebilir.
Filistin ile BAE ve Bahreyn aras?ndaki olas? bir yak?nla?man?n baz? önemli sonuçlar? olacakt?r.
- Siyasi süreç, yeni olu?an bölgesel düzene entegre hale getirilebilir. Böylece ?brahim Anla?malar?na dayal? hem ?srail’in hem de Filistin’in ç?karlar?na hizmet edecek yeni ekonomi, altyap? ve enerji giri?imleri ba?lat?labilir.
- Katar’a bir alternatif olu?turularak Katar’?n hem Gazze’deki hem de Bat? ?eria’daki etkisi k?s?tlanabilir.
- Suudi Arabistan normalle?me sürecine kat?lmaya te?vik edilebilir.
?srail, Hamas gibi radikal gruplar?n aleyhine Filistin sahnesindeki nispeten ?l?ml? gruplar?n güçlenmesini destekleyece?i anlay???yla Körfez ülkeleriyle Filistin aras?ndaki bu “normalle?meyi” te?vik etmelidir.

“?srail-Körfez Savunma Pakt? ?srail’in En Büyük Sorununu Çözmez” ba?l???yla Haaretz’de yay?mlanan analizde ?u konulara de?iniliyor:[3]

Ortado?u jeopoliti?inde son dönemde Körfez ve ?srail aras?nda bir savunma ittifak? kurulaca?? iddias? s?kl?kla gündeme getiriliyor. Daha önce de ?ran’a kar?? bir Sünni-?srail ekseni kuruldu?u iddias? gündeme gelmi?ti ancak böyle bir eksen gerçekte hiçbir zaman var olmad?.
- Varsay?msal olarak bu ittifak?n ?srail, BAE, Suudi Arabistan, Bahreyn, Umman, Katar ve belki Ürdün’den olu?mas? öngörülüyor.
- ?ttifak?n istihbarat payla??m?, uçaksavar ve anti-drone yeteneklerinin geli?tirilmesi, geli?mi? radar konu?land?r?lmas? ve siber sava? teknolojileri alan?ndaki i?birliklerini kapsayaca?? varsay?l?yor.
Joe Biden’?n Suudi Arabistan gezisinin görünürdeki nedeni petrol fiyatlar?yla alakal?. Ancak bu gezinin ?srail-Suudi Arabistan ili?kilerine de katk? sa?lamas? muhtemel.
- Suudi Arabistan’?n da kat?lmas?yla ?ran’a kar?? ?srail-Körfez ekseni tamamlanm?? olacakt?r.
ABD’nin böylesi bir ittifak?n kurulmas?ndan üç ç?kar? var:
- ABD bölgeden çekilme sürecinde bölgedeki müttefiklerini terk etmekle suçland?. Böyle bir ittifak?n kurulmas?yla ABD bir suçlamaya maruz kalmadan bölgeden çekilme sürecini devam ettirebilir, kaynaklar?n? ve diplomatik ilgisini Asya’ya aktarabilir.
- ABD aç?s?ndan ?ran’?n olu?turdu?u ana tehdit nükleer de?il. As?l tehdit ?ran’?n Lübnan, Suriye, Irak, Yemen ve Gazze’yi istikrars?zla?t?rmaya yönelik hamleleri; ?ran yanl?s? milisleri silahland?rmas? ve Sünni Arap dünyas?yla aras?ndaki dü?manl?k vs. Olas? ?srail-Körfez ittifak? muhtemelen ?ran’? cayd?rmakta ba?ar?s?z olacakt?r ancak zarar? s?n?rland?rabilir. Tek bir aktörün (?srail de olabilir Suudi Arabistan da) ?ran’a kar?? aksiyon almas? ABD’nin istemedi?i bir senaryo. Bir ittifak halinde hareket edilmesi bu senaryoyu engelleyen bir güç çarpan? olacakt?r.
- ABD’nin himayesindeki bir ittifak, Çin’in bölgedeki ekonomik nüfuzunu engellemekte daha iyi bir i? ç?karacakt?r.
Böylesi bir ittifak heyecan verici gözükse de hala bir hayal mesabesindedir.
- Körfez ülkeleri ?ran ile makul ili?kiler sürdürmek zorunda.
- Körfez ülkelerinin iç kar???kl?klara ve rejimi tehdit eden geli?melere kar?? yeterli ba????kl??? yok.
- Dolay?s?yla ?srail’in, ?ran’a kar?? sald?rgan bir tav?r tak?nmas? halinde yaln?z ba??na kalmas? oldukça muhtemel.
- Ayr?ca ABD, aç?kça Anti-?ran bir misyon üstlenen bir ittifak? desteklemek konusunda çekimser davranabilir.
Bütün bunlar? göz önünde bulundurarak bir ittifaktan ziyade “geçici i? birli?i” ihtimali de?erlendirilmelidir.