?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 20 – 30 Haziran 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

“Riyad ve Ankara: Uzla?ma Bölgeyi De?i?tirecek mi?” ba?l???yla Jerusalem Post’ta yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[1]

Türk d?? politikas? bir dönü?üm geçiriyor.
- 2021 öncesinde Türkiye bölgede izole bir konumdayd?.
- Türkiye bu süreçte Yunanistan, GKRY, M?s?r, Suudi Arabistan, BAE ve ?srail ile sorunlar ya??yordu.
- Ülke, Hamas ve Müslüman Karde?lere yak?n bir çizgideydi.
- Türkiye’nin o dönemki bölge politikalar? Trump yönetimi taraf?ndan kabul görüyordu.
Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’?n Ankara ziyareti bu dönü?ümün bir parças?d?r.
- Ziyaret esnas?nda turizm, ticaret, in?aat ve savunma alanlar?nda yeni anla?malar?n gündeme gelmesi bekleniyor.
Türkiye’nin yeni dönem d?? politikas?nda bölgesel diplomatik çabalar?n öne ç?kt??? görülüyor.
- Türkiye, Suudi Arabistan ve BAE ile ekonomik ili?kiler geli?tirmek istiyor.
- Suriye’deki operasyonlar aç?s?ndan büyük önem ta??yan Rusya ile iyi ili?kiler kurmak istiyor.
Türkiye’nin uzla?ma ad?mlar? dikkatle incelenmelidir. Zira ülkenin yönetim kademesinde yer alan isimlerin Suudi Arabistan’a kar?? tutumlar?nda ne kadar samimi olduklar? bir soru i?aretidir.
- ?ki ülke taraf?ndan yap?lan aç?klamalarda somut ortakl?klar konusu ele al?nd?. Bu durum iki ülke aras?ndaki yak?nla?man?n sözde kalmayaca??na i?aret ediyor.
Muhammed bin Selman, Türkiye’nin ard?ndan M?s?r ve Ürdün’ü ziyaret edecek.
- Suudi Arabistan, güvenlik aç?s?ndan önem ta??yan kilit bölge ülkeleriyle görü?üyor.
- Yak?n zamanda ABD Ba?kan? Biden, Suudi Arabistan ve ?srail’i ziyaret edecek.
Türkiye-Suudi Arabistan yak?nla?mas?ndan uzun vadede hangi taraf?n karl? ç?kaca?? meçhul. Zira iki ülkenin de ABD ve bölge ülkeleriyle karma??k bir ili?kisi var.

“Suudi-Türk Uzla?mas? Güçlü Bir Bölgesel ?ttifak?n Habercisi” ba?l???yla Haaretz’de yay?mlanan analizde ?u hususlara de?iniliyor:[2]

Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’?n Türkiye ziyareti, iki ülke aras?nda Ka??kç? cinayeti sebebiyle has?l olan nefret ve derin kopuklu?un bitmesi anlam?na geliyor.
- Türkiye, uzun y?llar “kom?ularla s?f?r sorun” slogan?n?n tam aksine hareket etti.
- Ancak ülkede ya?anan ekonomik kriz sebebiyle d?? politikada bir dönü?üm ya?an?yor.
Suudi Arabistan-Türkiye ili?kileri, ABD’nin bölge politikas?na yön verebilecek güçlü bir bölgesel ili?kiler a?? yaratma potansiyeline sahip.
- Muhammed bin Selman’?n Türkiye, M?s?r ve Ürdün ziyaretleri, Biden’?n ?srail ve Suudi Arabistan ziyaretlerinden hemen önce geldi.
- MbS, Sisi’ye Türkiye ile ili?kilerini yenilemesini tavsiye etti. ?srail-M?s?r bar??? aç?s?ndan büyük öneme sahip Sanafir ve Tiran adalar?ndaki ihtilafl? konular? çözüme kavu?turdu.
- Ürdün’e Suudi Arabistan yard?m?n?n devam edece?i garantisi verildi.
- Bütün bunlar Biden’?n bölge ziyareti öncesi yar?m kalan baz? i?lerin tamamlanmas? olarak de?erlendirilebilir.
?srail kendisini bütün bu bölge diplomasisinin merkezinde konumland?r?yor.
- Bölgesel bir hava savunma ittifak? kurulacaksa as?l övgüyü ?srail almal?,
- Muhammed bin Selman, Biden ile aras?n? düzeltecekse ?srail ile normalle?meli,
- Türkiye, M?s?r ile yak?nla?ma istiyorsa ?srail’in arac?l??? olmal? gibi dü?ünceler hakim.
- Hükümeti dahi olmayan ?srail, bölge ülkelerini “Beyaz Saray’da sözü dinlenen ülke” illüzyonuyla ‘kand?rmaya’ devam ediyor.
Bölge ülkelerinin ?srail’e bak???nda bir de?i?im söz konusu.
- ?srail’in BAE ve Bahreyn’e radar istasyonlar? yerle?tirdi?i iddia ediliyor.
- ?srail’in bölge ülkeleriyle istihbarat i?birli?i gün geçtikçe art?yor.
- Bu durum bölge ülkelerinin ?srail’i terörle mücadelede me?ru bir ortak olarak görmelerine olanak sa?l?yor.
Bu olumlu yakla??ma ra?men bölge ülkeleri ?srail’in ?ran’a kar?? yürüttü?ü çok say?da operasyonun kendilerini hedef haline getirmesinden korkuyor.
- ?srail, ?ran’da bilim adamlar?na suikast düzenledi, Suriye’deki ?ran üslerini bombalad?.
- Suudi Arabistan ve BAE, ?ran’a kar?? olsalar dahi ?ran’la direkt kar?? kar??ya kalmak istemeyeceklerdir. Suudi Arabistan, ?ran ile yeni bir sayfa açmak istiyor. BAE ve ?ran aras?nda ise devam eden ticaret ili?kileri mevcut.
- ?srail’in hava savunma sistemleri bu ülkelerin ç?karlar?n? korumalar? için yeterli bir alternatif de?il.
?ran kar??s?nda Türkiye için de benzer bir durum söz konusu.
- ?ran ve Türkiye, Suriye’deki pozisyonlar? gere?i s?k s?k kar?? kar??ya geliyor.
- Ancak iki ülke aras?nda ciddi ticaret ve turizm ba?lar? mevcut.
- Bu sebeple Türkiye, ?ran-?srail gerilimi için yeni bir sahne haline gelmek istemeyecektir.
- ?ran’?n Türkiye’de ya?ayan ?sraillilere suikast haz?rl???nda oldu?u iddias?, Türkiye ve ?srail istihbaratlar? aras?nda yeni bir i? birli?i yaratt?.
- ?srail ile Türkiye aras?ndaki bu istihbarat i?birli?i, Ankara’y? çok da istekli olmad??? bir pozisyona itiyor.

“?kiyüzlü Türkiye NATO Geni?lemesi ?çin Korkunç Bir Bedel ?stiyor” ba?l???yla Haaretz’de yay?mlanan yaz?da ?unlara de?iniliyor:[3]

Türkiye sert muhalefetinden vazgeçerek Madrid’deki NATO zirvesinde ?sveç ve Finlandiya’n?n NATO’ya giri?ine onay verdi.
Ankara ve Bat?’n?n güvenlik öncelikleri birbirinden çok farkl?.
- Bat? aç?s?ndan Rusya’n?n Ukrayna ve ötesindeki sald?rganl???, Çin’in artan etkisi, iklim de?i?ikli?i, enerji kaynaklar? ve siber güvenlik konular? öne ç?k?yor.
- ?klim de?i?ikli?i ve siber güvenlik Türkiye’deki stratejik tart??malarda pek yer alm?yor. Çin’in artan gücü Erdo?an taraf?ndan küresel istikrar için bir f?rsat olarak görülüyor.
- Türkiye’nin ba?l?ca güvenlik tehditleri iç tehditler (PKK, FETÖ) ve Suriye’deki iç sava?.
Rusya ile Türkiye aras?nda ise hassas dengelere dayal? bir ili?ki mevcut.
- Türkiye, Rusya’dan S-400 sat?n ald?.
- ?ki taraf da ticari ili?kileri geli?tirmeye çal???yor.
- ?ki ülke aras?nda güçlü bir enerji ve turizm i? birli?i söz konusu.
- ?ki ülke Libya, Da?l?k Karaba? ve Suriye’de kar??t pozisyonlarda yer ald?.
- Türkiye, Ukrayna’ya Bayraktar ?HA sat??? yap?yor ve Bo?azlar? Rus gemilerinin geçi?ine kapatt?.
- Türkiye, hava sahas?n? Rusya’ya kapatmay? reddetti.
NATO geni?lemesine onay vermesinin akabinde Türkiye’nin Rusya’ya yeni bir jest yapmas? oldukça muhtemeldir.
Türkiye’nin, ?sveç ve Finlandiya’n?n NATO’ya kat?lmas?na kar?? ç?kmaktan vazgeçmesini sa?lamak için üç ülke üçlü bir mutabakat imzalad?.
- Stockholm ve Oslo Türkiye’ye silah ambargosunu kald?rmay?, PKK’n?n kendi topraklar?ndaki faaliyetlerini k?s?tlamay?, Türkiye’nin PKK ve FETÖ üyesi oldu?undan ?üphelenilen ki?ilere yönelik iade taleplerini incelemeyi ve Suriye’de YPG/PYD’ye destek vermemeyi taahhüt etti.
- Bu taahhütlerin verilmesi Türkiye aç?s?ndan bir ba?ar? olarak nitelenebilir.
Bu taahhütlerin somut olarak gerçekle?mesi ?u anlamlara geliyor:
- Türkiye’nin Suriye’de Bat?’n?n müttefiki olan YPG’ye kar?? operasyonlar?n?n desteklenmesi,
- Bunu müteakip Türkiye’nin 1 milyon Suriyeliyi Suriye’nin kuzeyine yerle?tirme plan?n?n desteklenmesi,
- PKK ve FETÖ üyelerinin iadesi.
Türkiye, Bat?’n?n yukar?da say?lan hususlarda her türlü ikircikli tutumunu bir kötü niyet ni?anesi kabul ederek Türkiye ile Bat? aras?nda yeni bir krizi alevlendirmek için hakl? neden olarak görecektir. Dolay?s?yla NATO anla?mas? bir sonraki yang?na do?ru bir geri say?m?n ba?lang?c? olarak görülebilir.

“El Aksa ile Burç Halife Aras?nda: BAE ?srail-Filistin Çat??mas?na Kar?? Tutumunu Yeniden Tan?ml?yor” ba?l???yla Mo?e Dayan Ortado?u ve Afrika Ara?t?rmalar? Merkezinde yay?mlanan yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:[4]

?srail-Filistin çat??mas?, BAE-?srail ili?kileri aç?s?ndan en önemli meydan okumad?r.
- May?s 2021’de ve geçti?imiz ramazan ay?nda ya?anan olaylar BAE’yi bir yol ayr?m?na koyuyor: ?srail ile normalle?meyi sürdürmek yahut Filistinlileri savunmak.
BAE, ?srail-Filistin çat??mas?na bütüncül bir yakla??m sergilemek yerine olaylar?n konumuna göre tav?r belirliyor.
- BAE’nin Gazze’deki olaylara yakla??m?, Bat? ?eria’daki olaylara yakla??m?ndan; Bat? ?eria’daki olaylara yakla??m? ise Kudüs’teki olaylara yakla??m?ndan farkl?d?r.
BAE’nin Gazze ?eridine yakla??m?nda ?srail lehine bir durum söz konusudur.
- Gazze’den ?srail’e yap?lan roket at??lar? terörizm ve a??r?l?k olarak görülüyor.
- BAE, Hamas’? ?u sebeplerden ötürü onaylam?yor:
  - Hamas, BAE taraf?ndan Müslüman Karde?lerin bir kolu olarak görülüyor.
  - Hamas ile BAE’nin bölgesel rakibi olan Katar aras?nda güçlü ba?lar var.
Kudüs konusunda BAE’nin daha farkl? bir pozisyonu var.
- Arap ülkelerinin ço?u Kudüs’ü (Do?u ve Bat?) tan?mlamak için “i?gal alt?ndaki topraklar” tabirini kullan?yor. ?brahim Anla?malar?ndan bu yana BAE, “67 s?n?rlar?” ve “Do?u Kudüs” ibarelerini tercih ediyor.
- BAE aç?s?ndan Do?u Kudüs, Filistin’in egemenli?i alt?nda olmal?d?r ve bu hususta esnekli?e yer yoktur.
- BAE, ?srail’in ?eyh Cerrah’taki (Do?u Kudüs) eylemlerini sert biçimde k?nad? ve ?srail’in eylemlerini “kendi topraklar?nda Filistinli sivillere kar?? bir provokasyon” olarak niteledi.
- ?eyh Cerrah olaylar? sonras? diplomatik süreçlerde bir yava?lama ya?and?. Benzer bir durumu gazeteci ?irin Ebu Akile’nin ölümü sonras?nda da gözlemlemek mümkün.
- BAE, Kudüs konusundaki bu politikas?n? uluslararas? arenaya da ta??yor. Geçti?imiz ramazan ay?nda ya?anan olaylar hakk?nda BM Güvenlik Kurulunda bir oturum ba?latt?.
BAE, ?brahim Anla?malar?ndan önce oldu?u gibi sonra da iki devletli çözümü desteklemeyi sürdürüyor.
- ?brahim Anla?malar? BAE’nin bu duru?una bir tezat te?kil etmiyor.
- BAE, ?srail ile Filistinli yetkililer aras?nda arabuluculuk yapma konusunda istekli ancak Filistin Devlet Ba?kan? Mahmud Abbas ile aralar?ndaki gerginlik buna engel te?kil ediyor.
- BAE’nin Bat? ?eria hususunda daha esnek ve sessiz bir politika takip etmesinin temel nedeni olarak Abbas ile aras?ndaki bu husumet gösterilebilir.
- Filistin ile BAE aras?nda gerçekle?ecek olas? müzakereler, BAE’nin Bat? ?eria ve yerle?imler konusunda da daha sert bir tav?r tak?nmas?na sebep olabilir.
?srail-Filistin çat??mas? devam etti?i müddetçe ?srail, Arap dünyas?yla ili?kilerinde zorluklarla yüzle?meye devam edecektir.
- Tarih, Arap ülkelerindeki idarecilerin çat??malarla ilgili olaylar? affedebilece?ini, ancak Arap Soka??n?n daha az ba???lay?c? oldu?unu ve ço?u zaman affetmedi?ini gösteriyor.

“?ki Normalle?me Hikayesi: ?srail’in Birle?ik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn ile Normalle?mesi- Bölüm II” ba?l???yla Mo?e Dayan Ortado?u ve Afrika Ara?t?rmalar? Merkezinde yay?mlanan yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:[5]

Bahreyn’in ?srail ile normalle?medeki gerekçeleri birçok aç?dan BAE ile benzerlik ta??r.
- Stratejik ve güvenlikle ilgili hususlar: ?ran’a kar?? dengeleyici, siyasal ?slam’la mücadele, geli?mekte olan bölgesel güvenlik mimarisinin bir parças? olma, ABD ile ili?kiler vs.
- Ekonomik gerekçeler: enerjiye ba??ml? bir ekonomiden küresel, teknolojik, hizmet ve ticarete dayal? bir ekonomiye geçi? için ?srail’in ortakl???.
Bahreyn aç?s?ndan tüm bunlar önemli gerekçeler olsa da as?l gerekçe ?ran tehdidi.
- Bahreyn’de önemli bir ?ii nüfus bulunuyor. Dolay?s?yla ?ran hem iç hem d?? güvenlik aç?s?ndan varolu?sal bir tehdit olarak alg?lan?yor.
- Bahreyn, Suudi Arabistan ve BAE’nin güvenli?i için kendisini kilit rolde konumland?r?yor: Bu ülkeleri ?ran’a kar?? koruyan “jeo-stratejik kalkan”.
Bahreyn-?srail normalle?mesinden önce de iki ülke aras?nda ili?kiler gizli biçimde yürütülüyordu.
- Manama’da 2009’dan beri ?srailli diplomatlar?n çal??t??? ama ticari örtü alt?nda faaliyet gösteren resmi bir ?srail temsilcili?i vard?.
- ?stihbarat servisleri aras?nda yak?n bir ili?ki mevcuttu.
ABD’nin bölgeden çekilmeye yönelik stratejisi ?ran tehdidi kar??s?nda Bahreyn’in konumunu zay?flat?yor.
- Bahreyn, ABD’nin ?ran’a yönelik zay?f tutumundan endi?e duyuyor.
- ?brahim Anla?malar?n?n gelecekteki yörüngesi büyük ölçüde ?ran’a ba?l?; ?ran ne kadar sald?rganla??rsa, bölgedeki devletleri tarihsel çekingenliklerini bir kenara b?rakmaya ve ?srail’e kar?? onunla birle?meye itme olas?l??? o kadar artar.
BAE’den farkl? olarak Bahreyn, Suudi Arabistan ile yak?n ili?kilere sahip ve bir anlamda Suudi Arabistan’a ba??ml? durumdad?r.
- Bu nedenle ?srail-Bahreyn normalle?menin içeri?i ve zamanlamas?n?n Riyad ile yak?ndan koordine edildi?i bildiriliyor.
?srail ile Bahreyn aras?ndaki ekonomik ili?kiler, ?srail-BAE aras?ndakine oranla oldukça yava? ilerliyor.
- Bahreyn çok daha küçük bir devlet. BAE’ye k?yasla ekonomik hacmi de daha küçüktür ve büyük oranda Suudi Arabistan’a ba??ml?d?r.
- Bahreyn, daha az geli?mi? ve daha az küreselle?mi? bir ülkedir.
- ?srail ile Bahreyn’in i? dünyas? kültürleri aras?nda önemli farkl?l?klar mevcuttur.
- Tüm bunlara ek olarak halen bürokratik engeller a??labilmi? de?il.
Baz? Bahreynliler ülkelerinin, ?brahim Anla?malar? ülkeleri aras?nda hiçbir ?ey elde edemeyen tek ülke oldu?unu dü?ünüyor.
- Ancak ?srail ile normalle?me sayesinde Bahreyn, ?srail ve ABD gibi askeri aç?dan güçlü iki önemli aktörle yak?nla?arak güvenlik konumunu güçlendirmi?tir.
Ekonomik i?birli?ine k?yasla ?srail ile Bahreyn aras?ndaki askeri ve güvenlik i?birli?i daha yüksek tempoda ilerledi.
- ?srail D??i?leri Bakan? Eylül 2021’de, Savunma Bakan? Benny Gantz ?ubat 2022’de, Genelkurmay Ba?kan? Aviv Kochavi 10 Mart’ta Manama’ya bir devlet ziyareti gerçekle?tirdi.
- Kas?m 2021’de ABD, ?srail, Bahreyn ve BAE K?z?ldeniz’de be? günlük çok tarafl? bir deniz güvenlik operasyonlar? tatbikat? gerçekle?tirdi.
- Savunma Bakan? Gantz’?n ?ubat ay?ndaki ziyareti s?ras?nda iki taraf istihbarat i?birli?i, askeri i?birli?i (tatbikatlar dahil) ve ülkelerin savunma sanayileri aras?nda i?birli?i konular?nda bir Mutabakat Zapt? imzalad?.
- Bahreyn ile askeri i?birli?i, ?srail’i ?ran’a vuru? mesafesine getiriyor ve ?ran’?n Suriye ve Lübnan’daki ileri üslerine kar?? bir önlem olarak görülebilir.
- ?srail Savunma Bakan? Gantz geçti?imiz günlerde Knesset üyelerine, ?ran’?n füze, roket ve insans?z hava araçlar?na kar?? çal??an ve halihaz?rda faaliyette olan Orta Do?u Hava Savunma ?ttifak? adl? bir giri?imin varl??? hakk?nda bilgi verdi.
- Baz? Körfezli diplomatlar güvenlik i?birli?inin yüksek profilde seyretmesinden endi?e duyuyor. Zira bu durum ?ran’? k??k?rtacak bir giri?im olarak görülebilir.
Bahreyn halk?n?n ço?unlu?unun ?srail ile normalle?meden ho?nut olmad??? dü?ünülüyor. Normalle?me kar??tlar? üç grupta inceleniyor:
- ?ii ço?unluk
- Arap milliyetçileri ve dindar bireyler
- Filistin yanl?s? gençler
?srail ve baz? Arap devletleri aras?ndaki normalle?me, daha büyük bir bölgesel evrimin ve yeniden ?ekillenmenin bir parças?d?r.
- ABD’nin bölgeden çekilmesi ile ABD merkezli güvenlik mimarisi yerini bölge merkezli bir mimariye b?rakm??t?r.
- Ortaya ç?kan bu bölgesel düzen resmi ittifaklara de?il, “benzer dü?ünen” ortakl?klara ve ittifaklara dayanmaktad?r. Üyelerinin birbirlerini savunacaklar?na dair resmi taahhütler içeren bir “Orta Do?u NATO’su” olas? de?ildir.
Trump yönetimi ödüllendirici tavr?yla ?brahim Anla?malar?n?n ?slam dünyas?nda h?zla yay?lmas? aç?s?ndan önemli bir katalizör görevi görüyordu. Biden’?n bölge ziyaretiyle baz? önemli ipuçlar? meydana ç?kacak ama ?imdilik normalle?me furyas? duraklam?? gözüküyor.
?brahim Anla?malar?n?n gizli orta?? olarak görülen Suudi Arabistan ile ?srail aras?nda dolayl? bir ittifak söz konusudur. Körfez uzmanlar?, Veliaht Prens Muhammed bin Selman tahta ç?k?p yönetimini sa?lamla?t?rana kadar iki ülke aras?nda tam bir normalle?me beklemiyor.