?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 22 May?s – 04 Haziran 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

“Biden, Kendisini ?stemeyecek De?i?en Bir Ortado?u’ya Do?ru Gidiyor” ba?l???yla Haaretz’de yay?mlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:[1]

Biden göreve ilk geldi?inde Ortado?u bölgesine ilgisiz bir profil çizdi.
- Afganistan ve Irak’tan çekilme
- ?srail-Filistin çat??mas?na kar?? belirgin bir kay?ts?zl?k
- Muhammed b. Selman’a kar?? sert tutum
- BAE’ye F-35 sat???n?n ask?ya al?nmas?
- ?nsan haklar? ihlalleri nedeniyle M?s?r’?n cezaland?r?lmas?
- Erdo?an ve Netanyahu’ya kar?? so?uk tav?rlar
Bu durum bölgede ABD müdahalesi olmadan gerçekle?en baz? geli?melere sebep oldu. Bölge ülkeleri ABD’ye olan ba??ml?l?klar?n? azaltma stratejisi takip etmeye ba?lad?.
- Türkiye ile BAE, Suudi Arabistan, M?s?r ve ?srail aras?ndaki ili?kilerde görülen yak?nla?malar
- Suudi Arabistan ile ?srail aras?nda son dönemde medyaya s?kl?kla yans?yan yak?nla?ma
- Bunlara ek olarak bölge ülkelerinin baz? politikalar? ABD’nin politikalar?yla aç?k biçimde çeli?ti. ?srail, ?ran’la yap?lacak nükleer anla?maya net biçimde kar?? ç?k?yor. Suudi Arabistan, Rusya ve Çin ile ekonomik ba?lar kurma yönünde bir politika takip ediyor. Buna ek olarak petrol üretiminde art??a gitmeyi kabul etmiyor. Türkiye, Finlandiya ve ?sveç’in NATO’ya kat?lma sürecini yava?lat?yor.
Biden’?n bu ilgisiz ba?lang?c?na ra?men son günlerde Suudi Arabistan-?srail-ABD ekseni gündemin üst s?ralar?nda yer almaya ba?lad?.
?srail-Suudi Arabistan ekseninde uzun y?llard?r gizli ili?kiler sürdürülmektedir.
- ?ki taraf ?ran’a kar?? bir bölgesel koalisyonun kurulmas? için defalarca bir araya geldi.
- Suudi Arabistan’?n Jared Kushner üzerinden ?srailli ?irketlere milyonlarca dolarl?k yat?r?m yapmay? kabul etti?i iddia edildi.
- Axios’un haberine göre ABD, K?z?ldeniz’deki Tiran ve Sanafir adalar?n?n egemenli?inin M?s?r’dan Suudi Arabistan’a devrini içeren bir Suudi-?srail anla?mas? üzerinde çal???yor. ?srail ve ABD, Kudüs ile Riyad aras?nda do?rudan bir diplomatik kanal olu?turmak için bu meseleden yararlanmay? ve belki de tam bir bar?? anla?mas? olmasa bile ili?kilerin normalle?mesini sa?lamay? umuyor.
?srail ile yak?nla?ma noktas?nda Muhammed b. Selman’?n temel beklentisinin ABD nezdindeki itibar?n? düzeltmek olmas? muhtemel. Dolay?s?yla Suudi Arabistan’?n ABD ve ?srail ile çifte normalle?meyi kabul edebilece?i varsay?l?yor.

“Biden, Suudi Arabistan’?n ?brahim Anla?malar?na Dahil Edilmesine Yard?mc? Olmal?” ba?l???yla Jerusalem Post’ta yay?nlanan yaz?da ?u hususlar dile getiriliyor:[2]

?srail ile Körfez ülkeleri aras?ndaki ak?l almaz h?zdaki ticaret ve savunma anla?malar?n?n hiçbiri Suudi Arabistan’?n onay? olmadan olmazd?. Yine bu süreçte Suudi Arabistan’?n hava sahas?n? ?srail uçu?lar?na açmas?n?n önemli bir pay? var.
Suudi Arabistan-?srail ili?kilerinde son dönemde bir yak?nla?ma oldu?una dair emareler mevcut:
- ?srail pasaportuna sahip yetkililerin Suudi Arabistan’a giri?lerine izin veriliyor.
- Suudi Arabistan, Jared Kushner arac?l???yla ?srailli ?irketlere yat?r?m yap?yor.
- Suudi Arabistan, hahamlar taraf?ndan düzenlenen bir etkinli?e ev sahipli?i yapt?.
- ?srail ve Bahreyn aras?nda, ?srail askerlerinin Manama’da konu?lanmas?na izin veren bir savunma i?birli?i mevcut. Bu anla?ma Suudi Arabistan’?n onay? olmadan gerçekle?emezdi.
Biden yönetimi beklenenin aksine ?brahim Anla?malar?n? geni?letmekle ilgilenmiyor hatta anla?malar? sabote ediyor gibi görünüyor. Biden yönetimi ?ran’la nükleer anla?man?n ç?kar?na oldu?una inan?yor.
- Biden’?n ekibi uzun süre “?brahim Anla?malar?” tabirini kullanmaktan kaç?nd?.
- Kushner benzeri bu süreçle ilgilenecek bir yetkili atamas? Biden döneminde yap?lmad?.
- ABD-Suudi Arabistan ili?kilerinin seviyesi dü?ürüldü. Husiler terör örgütü listesinden ç?kar?ld?.
- M?s?r ve Suudi Arabistan, insan haklar? ihlalleri nedeniyle ele?tirildi.
- ?ran’?n benzer ihlallerine ise ABD sessiz kald?.
- Katar ile yak?nla?t?.
ABD bu politikadan vazgeçmeli ve ?brahim Anla?malar?n? geni?letmek acilen ABD’nin öncelikli d?? politika hedefi yap?lmal?d?r. Zira ABD’nin ?ran’a yak?nla?ma çabas? hiçbir olumlu sonuç vermedi.
Suudi Arabistan’?n ?brahim Anla?malar?na kat?lmas? Filistin yönetimine ?srail ile uzla?ma vaktinin geldi?i mesaj?n? verecektir.

“?klim De?i?ikli?i: ?srail ve Türkiye Aras?nda Yeni Bir ??birli?i Alan?” ba?l???yla Mitvim Enstitüsü Müdürü Nimrod Goren’in kaleme ald??? ve Haaretz’de yay?nlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[3]

?ki ülke aras?ndaki yak?nla?ma ile birlikte ticaret, turizm ve stratejik diyalog gibi alanlarda i?birliklerinin artmas? bekleniyor. Çevre ve iklim alan?ndaki geli?meler de iki ülkeye yeni i?birli?i f?rsatlar? sunuyor.
?klim de?i?ikli?i Türkiye’yi önemli ölçüde etkiliyor.
- Marmara bölgesindeki orman yang?nlar?, kurakl?klar, deniz kirlili?i vb.
- Kanal ?stanbul projesinin önemli çevresel sonuçlar? olaca?? tart???l?yor.
Son dönemde Paris Anla?mas?na dahil olarak ba?layan süreçte Türkiye, iklim de?i?ikli?i ile mücadele konusunda ad?mlar atmaya ba?lad?. Ye?il dönü?üm ve iklim krizi ba?l?klar?n?n önümüzdeki y?llarda Türkiye siyasetinde daha etkili olmas? bekleniyor.
?srail, Do?u Akdeniz’de iklim de?i?ikli?iyle mücadele hususunda Türkiye’nin yer almad??? çe?itli olu?umlar?n içerisinde yer al?yor. Bu durum ?srail ile Türkiye aras?nda bu alandaki i? birlikleri aç?s?ndan bir engel te?kil ediyor.
Do?u Akdeniz Gaz Forumu, ye?il enerji konusunda üye ülkelere önemli i?birli?i imkanlar? sa?l?yor ancak Türkiye’nin yak?n gelecekte bu foruma dahil olmas? mümkün gözükmüyor.
Türkiye-M?s?r-?srail aras?nda çevre ve iklim konusunda görü?meler ba?lat?larak bölgede yeni bir çerçeve olu?turulabilir.
Benzer ?ekilde Türkiye-BAE-?srail aras?nda bu hususta görü?meler gerçekle?tirilebilir.
Böyle bir i?birli?i ortam? olu?turuldu?u takdirde Filistin’in de bu çerçeveye dahil edilmesi önemlidir. Böylece Türkiye, Filistinlilere gerilim yaratan bir alanda de?il, iklim ve çevre gibi olumlu bir alanda yard?m etmi? olacakt?r. Türkiye’nin Filistin meselesine müdahil olmas? bu ?ekilde k?s?tlanabilir.

“D??i?leri Bakan?’n?n Ziyareti Türkiye’nin Uzla?may? H?zland?rmaya ?stekli Oldu?unu, ?srail’in ise Daha Temkinli Oldu?unu Gösteriyor” ba?l???yla Times of Israel’de yay?nlanan yaz?da ?u de?erlendirmelerde bulunuluyor:[4]

Ziyaret öncesi Türkiye Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakan? Dönmez’in de ziyarete kat?lmas? bekleniyordu. Ancak Hamas’?n Türkiye’deki faaliyetleri konusunda endi?eleri bulunan ?srail, henüz enerji konusunda i?birli?ine hevesli de?il.
- Cumhurba?kan? Erdo?an, ?srail ile enerji konusunda i?birli?ine haz?r olduklar?n? defaatle dile getirdi.
- Türkiye enerji konusunda Rusya’ya büyük oranda ba??ml? durumda ve enerji kaynaklar?n? çe?itlendirmek istiyor.
- ?srail’in öncelikleri ise farkl?: Türkiye’nin Hamas’la ili?kileri, büyükelçilerin geri dönmesi, parlamenter ve akademik de?i?im programlar? ve stratejik diyalo?un yeniden kurulmas?
Çavu?o?lu’nun önce Filistin’e bir ziyaret gerçekle?tirmesi, ard?ndan Mescid-i Aksa’y? ziyaret etmesi iç kamuoyuna yönelik birer mesaj niteli?i ta??yor. Erdo?an seçim arifesinde Filistin davas?n?n savunucusu imaj?n? zedelemek istemiyor. ?srail ile yak?nla?ma süreci Erdo?an taraf?ndan “Filistinlilere yard?m etmenin bir yolu” olarak pazarlan?yor.
Türkiye’nin gündeminde Çavu?o?lu’nun ?srail ziyaretinden daha önemli meseleler var:
- Erdo?an’?n Miçotakis ç?k???
- ?sveç ve Finlandiya’n?n NATO’ya kat?l?m süreci
Bütün bunlara ra?men iki taraf?n da kar??l?kl? büyükelçi atanmas?na s?cak yakla?t??? görülüyor.

“?srail ve Türkiye, Tahran’la Çat??man?n T?rmanmas?ndan Endi?e Ediyor” ba?l???yla Haaretz gazetesinde yay?mlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:[5]

Mevlüt Çavu?o?lu’nun ?srail ziyaretinden k?sa bir süre sonra ?srail, yurtd???ndaki ?sraillilere yönelik artan ?ran tehdidi nedeniyle Türkiye’de bulunan vatanda?lar?na ülkeye geri dönme ça?r?s?nda bulundu ve Türkiye’nin risk seviyesini 4 üzerinden 3 olarak belirledi.
- Bu durum Türkiye’nin yaz tatili için güvenli bir destinasyon olmad??? imaj?n? güçlendiriyor.
- ?srailli yetkililerin seyahat güvenli?i duyurusunu yapmadan önce Türk yetkililere bilgi verdi?i söyleniyor.
- ?sraillilere yönelik sald?r? tehdidi, ?ranl? üst düzey albay Hasan Seyid Hüdayi’nin öldürülmesinden çok önce ba?lad?.
?ki ülke daha önce benzer tehditlere kar?? i?birli?i yapt?lar. Bu tehditlere kar?? da ortak bir yan?t gelebilir.

“Doha Deluxe” ba?l???yla Israel Hayom gazetesinde yay?mlanan yaz?da ?unlara de?iniliyor:[6]

ABD yönetimi ?ran ile nükleer anla?maya dönme noktas?nda kesinlikle ?srarc? gözüküyor. Bu süreçte:
- ?ran nükleer bomba yapacak kadar uranyum zenginle?tirdi.
- Rus enerji sektörüne yönelik yapt?r?mlar sebebiyle ?ran’?n enerji ihracat?ndaki kâr? giderek art?yor.
?ran’?n nükleer anla?maya dönmesinden as?l kâr edecek taraf Katarl?lard?r.
- Katar, ABD’den ziyade ?ran’?n müttefiki ancak son dönemde ABD ile ili?kilerini önemli ölçüde geli?tirdi.
Al-Jazeera kanal? Katar’?n konumuna dair önemli ipuçlar? veriyor:
- Müslüman Karde?lerin manevi lideri Kardavi bu kanal sayesinde uluslararas? ?öhrete kavu?tu.
- Al-Jazeera olmasayd? cihat gruplar? son 25 y?lda bu denli sükse yapamazd?.
- Kanal Hamas, Taliban vb. gruplar? destekliyor.
Katar çift ba?l? bir politika yürütüyor. Bir yandan ABD ve dünyaya kar?? cihat hareketi yürütüyor. Di?er yandan ABD’ye ülkesinde bir sava? üssü hediye ediyor.
Trump dönemi ABD için Katar ile ili?kileri tamamen koparmak için alt?n bir f?rsatt? ancak ABD orta yolu takip etmeyi seçti.
?irin Ebu Akile’nin ölümü sonras?nda Al-Jazeera’nin propagandalar?, Katar’?n ?srail için ne denli tehlikeli bir dü?man oldu?unu gösteriyor.
?srail, ABD’nin takip etti?i denge siyasetine benzer bir yol takip ederek Katar’? Hamas için dengeleyici bir unsur olarak görüyor. Bu politika terk edilmeli ve Katar’?n ?srail için tehlikeli bir dü?man oldu?u vurgulanmal?d?r.

Referanslar