?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 10 – 16 Nisan 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

“Yedi Y?l Sonra: Yemen’deki Sava? Bitmek Üzere mi?” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?u hususlara dikkat çekiliyor:[1]

Yemen Sava??n?n bitmeye yak?n oldu?una i?aret eden önemli geli?meler olarak ?unlar zikrediliyor:
- Cumhurba?kan? Hadi ve yard?mc?s? Ali Muhsin el-Ahmer’in istifa ederek yetkilerini Ba?kanl?k Konseyine devretmesi
- Körfez ülkelerinin Yemen’in yeniden in?as? için aç?klad?klar? yard?m planlar?
- Ramazan ay?n?n ba??nda yürürlü?e giren ate?kesin devam etmesi
- Kar??l?kl? büyük çapl? esir takaslar?
Cumhurba?kan? Hadi ve yard?mc?s? Ali Muhsin el-Ahmer’in istifas?, çözümün önündeki iki engelin ortadan kalkmas? olarak yorumlan?yor ve ikiliyi istifaya götüren süreçte Körfez ülkelerinin büyük bask?s? oldu?u vurgulan?yor.
Husiler ile Suudi Arabistan öncülü?ündeki Arap Koalisyonu aras?nda imzalanan ate?kes hakk?nda ?u bilgilere yer veriliyor:
- Önemli ancak k?r?lgan bir ad?m. Marib kentindeki ihlaller ate?kesin k?r?lganl???na i?aret ediyor.
- Suudi Arabistan, Husilere yönelik hava ve deniz ablukas?n? hafifletiyor. Bu minvalde petrol tankerlerinin Hudayda Liman?na giri?ine izin verildi ve Sana Havaliman?n?n Kahire ve Amman’a ticari uçu?lara aç?lmas? bekleniyor.
- Çat??malardaki azalma ile hava ve deniz ablukas?n?n k?smen kald?r?lmas? kar??l?kl? esir takaslar?na olanak sa?lad?. Esir takaslar? a?amal? olarak gerçekle?tirilecek.
Mevcut uzla?? aray??lar?n?n geçmi? dönemlerdeki uzla?? aray??lar?ndan farkl? olmad???, 2021 ve 2018 y?llar?nda da benzer biçimde kar??l?kl? esir takaslar? ve ablukan?n hafifletilmesi tekliflerinin gündeme geldi?i ancak bu çabalar?n ba?ar?ya ula?amad??? vurgulan?yor.
Taraflar? mevcut ko?ullarda ate?kese iten sebepler olarak ?unlara yer veriliyor:
- Yemen’deki insani trajediye yönelik uluslararas? bask?lar
- Husilerin Marib ve çevresinde BAE destekli güçlerin yenilgisine u?ramas?
- BAE ve Suudi Arabistan’a yönelik Husi sald?r?lar?
- Husilerin roket ve ?HA sald?r?lar?na kar?? etkili bir savunma sistemi kurman?n zorlu?u
- Tahran ile Riyad aras?ndaki temaslar
- Ukrayna Sava?? nedeniyle Husilerin kontrolündeki bölgelerde artan g?da fiyatlar?
?leriye dönük muhtemel geli?melerle alakal? ?u öngörülerde bulunuluyor:
- Ba?kanl?k Konseyinin Yemen’deki taraflar? birle?tiren yap?s? Husileri müzakere masas?na oturmaya ikna edebilir.
- Ancak bir di?er aç?dan Husiler, ate?kesten istifade ederek güçlerini art?rabilir ve ate?kesin sona ermesiyle petrol zengini Marib kentine yönelik sald?r?lar?n? yenileyebilir.
- Her ne kadar Yemen’in gelece?i için farkl? vizyonlara sahip olsalar da çe?itli gruplar Husi-kar??t? Ba?kanl?k Konseyinde siyasi aç?dan bir araya gelmi?tir. Görü?melerin sonuç vermemesi durumunda -her ne kadar zor olsa da- Suudi Arabistan bu siyasi birli?i, Husi-kar??t? bir askeri birli?e çevirmek için u?ra?acakt?r.
?ran’?n Husiler üzerindeki nüfuzunun s?n?rl? oldu?u ancak buna ra?men Husilerin ?ran aç?s?ndan önemli bir kald?raç görevi gördü?ü ifade ediliyor:
- Husilere yönelik ?ran yard?mlar?, Suudi Arabistan, ?srail ve BAE gibi rakip ülkelere bask? uygulamak için verimli bir araç.
- Benzer ?ekilde Husilerle olan ba?lant?s? ?ran’?n elini nükleer anla?ma için müzakere halinde oldu?u Bat?’ya kar?? güçlendiriyor.
Husilerle uzun süreli bir uzla??ya var?lmas?n?n ?ran ile Husiler aras?ndaki irtibat? etkileyece?i ve bu durumun Suudi Arabistan’?n lehine olabilece?i ifade ediliyor. Ancak Suudi Arabistan’?n Yemen siyaseti üzerindeki geni? etkisi göz önüne al?nd???ndan ?ran’?n Husiler’den deste?ini çekmesinin olas? görülmedi?i belirtiliyor.

“?srail-Türkiye ?li?kilerinde U-Dönü?: ?hvanc?l???n Dü?ü?ü ve ?brahim Anla?malar?n?n Yükseli?i” ba?l???yla Gökhan Ç?nkara taraf?ndan kaleme al?nan yaz? Moshe Dayan Ortado?u ve Afrika Çal??malar? Merkezi taraf?ndan yay?mland?. Yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:[2]

Yaz?da Türkiye ile ?srail aras?ndaki sorunlar?n yap?sal ve kurumsal de?il konjonktürel oldu?u belirtiliyor. K?r?lgan ve istikrars?z olarak nitelenen Türkiye-?srail ili?kileri aç?s?ndan Filistin meselesinin uzun y?llard?r belirleyici konumda oldu?u ifade edilirken ikili ili?kilerdeki bu statükonun y?k?l?p y?k?lamayaca?? konusunda soru i?aretleri oldu?una de?iniliyor.
Ekonomik ve bürokratik kaynaklar?n monarklar?n elinde toplanmas?na yönelik bir halk tepkisi olarak tan?mlanan Arap Bahar?n?n bölgedeki etkilerine de?iniliyor:
- Arap Bahar? sebebiyle ?hvanc?l?k ideolojisi güç kazanm??t?r ve bu durum Ortado?u monar?ilerini ve ?srail’i bu olguya kar?? ortak bir cephe olu?turmaya itmi?tir.
- Körfez elitlerinin de?erlerinde bir de?i?im ya?anm??t?r. D?? politika belirleme süreçlerinde dini ve etnik yükümlülüklerin yerine ulusal ç?karlar öncelenmeye ba?lam??t?r. Ulusötesi kimlik ve kurumlar devre d??? kalarak ulusal ç?karlar öncelenmeye ba?lanm??t?r.
- Sonuç olarak Arap Bahar? beklenilen de?i?imi sa?layamam??, günün sonunda kazanan ülkeye ba?l? ulusal milliyetçilik, kaybeden ise ?hvanc?l?k olmu?tur.
- Arap Bahar?n?n yerini ?brahim Anla?malar? alm??t?r. ?srail ve Körfez liderli?indeki bu giri?imin temel amac? ?ran’?n diplomatik izolasyonu ve askeri yollarla s?n?rlanmas?d?r.
Türkiye’nin d?? politikas?nda görülen de?i?imle alakal? a?a??daki de?erlendirmelere yer veriliyor:
- Türkiye’de hükümetin stratejisi Müslüman Karde?ler kurumuna ve ideolojisine yat?r?m yapmak yönünde oldu. ?srail ise bölgedeki statükoyu koruma gayesini güttü. Bu durum iki ülke aras?nda çat??malara neden oldu.
- De?erli yaln?zl?k” ya da “ahlaki d?? politika” gibi kavramlar Arap Bahar?’ndan sonra de?i?en bölgesel ittifaklar dengesinin ortas?nda anlamlar?n? yitirmeye ve i?levsizle?meye ba?lad?.
- ?brahim Anla?malar?yla birlikte ?srail, Suudi Arabistan ve Birle?ik Arap Emirlikleri çevresinde yeni bölgesel jeopolitik merkezler olu?tu.
- Türkiye’nin içinde bulundu?u ekonomik durum hem hükümetin hem de seçmenin önceliklerini de?i?tirdi.
- Seçmenin önceliklerinin de?i?mesi d?? politikada alternatiflerin söylemlerin üretilmesine olanak sa?lad?.
Türkiye’nin yeni d?? politikas?n?n gelece?i aç?s?ndan belirleyici faktörler ?u ?ekilde de?erlendiriliyor:
- Türkiye’nin ?hvanc? fikirlerden kurumsal ve ki?isel düzeyde kaç?nmas?, ?brahim Anla?malar?yla kurulan yeni bölgesel eksene entegrasyonunu kolayla?t?racakt?r.
- Türkiye-?srail yak?nla?mas?n?n seyri yak?nla?ma sürecinde ortaya ç?kmas? beklenen krizlerde her iki taraf?n tak?naca?? tav?rla yak?ndan ilgilidir.

“Türkiye ve ?srail: ?yimserlik Hakim Olmal?” ba?l???yla T.C. Washington Büyükelçisi Hasan Murat Mercan taraf?ndan kaleme al?nan yaz? Moshe Dayan Ortado?u ve Afrika Çal??malar? Merkezi taraf?ndan yay?mland?. Yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:[3]

Anadolu topraklar?nda Yahudilerin köklü bir tarihi oldu?u belirtilerek a?a??daki hususlara temas ediliyor:
- Osmanl? Devleti’nin, ?ber yar?madas?ndan kaçan Yahudilere kucak açt??? hat?rlat?l?yor.
- Yahudilerin Nazi zulmünden kaç???nda birçok Türk diplomat?n önemli yard?mlar? oldu?u, ?kinci Dünya Sava??ndaki tarafs?z konumu nedeniyle Türkiye’nin Yahudiler için güvenli bir geçi? koridoru oldu?u hat?rlat?l?yor.
- Türkiye tarihinin hiçbir evresinde “Yahudi sorunu” ya da “antisemitizm” gibi kavramlar?n mevcut olmad??? vurgulan?yor.
?ki ülke aras?ndaki yak?nla?man?n iyi anla??lmas? aç?s?ndan bu tarihi bilgilerin önemli oldu?u belirtiliyor. Geleneksel bölgesel i?birliklerinin belirli bir konu/amaç ortakl??? üzerine kurulmu?, geçici ortakl?klar oldu?u ifade edilirken Türkiye-?srail ili?kilerinin bundan daha fazlas? oldu?u belirtiliyor.
Türkiye-?srail ili?kilerinin kar??l?kl? bir güvene dayal? olarak geli?mesi gerekti?i a?a??daki gerekçelerle aç?klan?yor:
- (a)simetrik güvenlik tehditlerini ve zorluklar?n? içeren bölgesel dinamikleri yönetmek
- Enerji tedarik rotalar?n?n çe?itlendirilmesi ve daha fazla güvene al?nmas?na duyulan ihtiyaç
- ?slamofobi ve Antisemitizmle ortak mücadele
Yaz? boyunca Türkiye-?srail ili?kilerinin bölgedeki kötü niyetli aktörler ve onlar?n faaliyetleriyle mücadele etme noktas?nda önemli oldu?u vurgulan?yor.
Ayr?ca iki ülke aras?ndaki ili?kilerinin potansiyelinin MENA bölgesiyle s?n?rl? olmay?p Kafkaslar, Orta Asya ve Sahra Alt? Afrikas? gibi bölgeleri de etkileme imkân? oldu?una de?iniliyor.
?ki ülke aras?nda, terörün tüm biçimleri ve tezahürleriyle mücadeleye özel olarak odaklanan daha güçlü bir bölgesel güvenlik i? birli?inin, her iki ülkenin de ulusal güvenli?ine katma de?er sa?layaca?? aktar?l?yor.
Günümüzde büyük güç rekabetinin bask?n e?ilim oldu?u belirtilerek büyük güçlerin güvenilir müttefik aray???n?n bölgesel ittifaklar? daha k?ymetli hale getirdi?i ifade ediliyor:
- Devletler aras?ndaki bölgesel i? birlikleri, devletlerin kendi güvenliklerinin daha iyi konumland?r?lmas? ve ç?kar çat??malar?n?n te?kil etti?i tuzaklardan uzak durmalar? aç?s?ndan avantajlar sa?l?yor.
- Bu aç?dan Türkiye-?srail yak?nla?mas?n?n ABD taraf?ndan te?vik edilmesi gerekti?i ifade ediliyor.
Yeniden ba?layan Türkiye-?srail yak?nla?mas?n?n, Ortado?u’daki büyük güç rekabetinden kaynaklanan geli?meleri de ?ekillendirecek bir oyun de?i?tirici olaca?? belirtiliyor.
Türkiye-?srail aras?ndaki yak?nla?man?n do?al gaz sektörü aç?s?ndan da önemli bir dönüm noktas? olabilece?i aktar?l?yor.
Filistin meselesi noktas?ndaki ihtilaflar?n bir gecede ortadan kalkmayaca?? ancak iki ülke aras?ndaki jeostratejik ç?karlar?n yak?n ve çok katmanl? bir ortakl??? zorunlu k?ld??? ifade ediliyor.

“?nceleme: Bennett Hamas’a Para Transferini Bitirdi mi?” ba?l?kl? yaz?da ?srail Ba?bakan? Bennett’in “Hamas’a nakit ak???n? durdurduk” minvalindeki aç?klamas?n?n do?ruluk pay? ara?t?r?l?yor:[4]

?ncelemede Gazze’ye para transferi noktas?nda ?u noktalara temas ediliyor:
- Gazze’ye 2012 y?l?ndan bu yana ?srail’in r?zas?yla fon aktar?l?yor ancak 2018 y?l?ndan itibaren paralar Gazze’ye nakit valizleri ?eklinde girmeye ba?lam??t?r.
- 2021 y?l?nda Katar, Gazze’ye 30 milyon dolar hibe edece?ini aç?klam??t?r.
- 2021 y?l?nda göreve gelen Bennett hükümeti, 30 milyon dolarl?k hibenin ihtiyaç sahibi aileler ve enerji üretimi için ayr?lan 20 milyon dolarl?k k?sm?na kar?? ç?kmazken Gazze yönetimi ve memurlar?n finansman? için ayr?lan 10 milyon dolarl?k k?sm?n hibe edilmesine kar?? ç?kt?.
- Ancak bu 10 milyon dolarl?k fonun transferini hakiki manada engelleyemedi. 10 milyon dolarl?k bu k?s?m nakit olarak transfer edilmiyor. Ancak her ay M?s?r’dan Gazze’ye 10 milyon dolar de?erinde benzin giri?i sa?lan?yor. Gazze yönetimi ise bu benzinin sat???ndan elde edilen geliri kullan?yor. M?s?r’dan Gazze’ye transfer edilen benzinin finansman? ise Katar taraf?ndan sa?lan?yor.
Geçti?imiz günler Bennett liderli?indeki hükümet koalisyonu, Idit Silman’?n istifas?yla mecliste ço?unlu?u kaybetmi? ve ana muhalefet lideri Netanyahu ile Ba?bakan Bennett aras?ndaki tart??malar alevlenmi?ti. Ba?bakan Bennett’in Katar hibelerinin Gazze’ye transferi noktas?ndaki yeni sistemi “Gazze’ye para transferini engelledik” ?eklinde lanse etmesi, kamuoyunda Netanyahu’ya kar?? söylem üstünlü?ü olu?turma çabas? olarak yorumlanabilir. Ancak Globes gazetesi taraf?ndan haz?rlanan bir inceleme Bennett’in bu sözlerinin gerçe?i yans?tmad???n? ortaya koyuyor.

“Mescid-i Aksa’da Gerilim: ?srail Bir Anda Arap Devletleriyle ?li?kilerinde Geriye Gitti” ba?l?kl? yaz?da a?a??daki hususlar dile getiriliyor:[5]

Cuma günü Mescid-i Aksa’da ya?anan olaylar, Hamas ve di?er Filistinli gruplar aç?s?ndan bir ba?ar? olarak nitelendiriliyor.
Mescid-i Aksa’da gerilimin t?rmanmas?nda Al-Jazeera ve El-Ahbar gibi bas?n kurulu?lar?n?n yay?n politikalar?n?n etkili oldu?u iddia ediliyor.
Olaylar?n ard?ndan Ortado?u’da ?srail’i k?nayan ortak bir cephenin ortaya ç?kt??? ifade ediliyor. Ürdün, BAE ve Bahreyn gibi ülkelerin dahi olaylar? Mescid-i Aksa’ya sald?r? ve ibadet edenlere yönelik sald?r? olarak niteleyerek ?iddetle k?nad?klar? belirtiliyor.
- Bu k?namalar göz önünde bulundurularak ?srail’in Negev Zirvesinde ciddi bir diplomatik ilerleme kaydedemedi?i ifade ediliyor.
- ?srail’in, Husilerin Suudi Arabistan’a yönelik sald?r?lar?n? k?nad??? ancak Suudi Arabistan’?n ?srail’e yönelik sald?r?lar? k?namad??? ayr?ca hat?rlat?l?yor.

Referanslar: