?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 24 Nisan – 07 May?s 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

“Dönü?en Katar, ?srail-Filistin ?li?kilerinin ?stikrar?nda Merkezi Rol Oynuyor” ba?l???yla Haaretz’de yay?mlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:[1]

Mart ay?ndan bu yana ya?anmaya devam eden ve Ramazan ay?nda dozunu art?ran gerginliklerin Gazze ?eridi’ne s?çramamas? ad?na Katar’?n önemli bir rol üstlendi?i iddia ediliyor:
- Katar Elçisi, Filistin Toprak Gününde çat??malar?n Gazze’ye yay?lmamas? için çaba sarfetti.
- Ramazan ay?nda Katar Emiri, Hamas Lideri ?smail Haniye ve Filistin Devlet Ba?kan? Mahmud Abbas ile telefon görü?meleri gerçekle?tirdi.
Bu ad?mlar?n Katar’?n Gazze’ye sa?lad??? maddi yard?mlarla ba?lant?l? oldu?u ifade ediliyor:
- Katar kaynaklar?na göre 1,5 milyar dolarl?k yat?r?m?n yar?s? altyap? projelerine gitti.
- Katar bu yard?mlarla Gazze’deki sa?l?k ve e?itim projelerini de finanse ediyor.
- Katar’?n Filistinlilere yönelik mali yard?mlar?n?n ço?unlu?unun Bat? ?eria’ya gitti?i, Katar’?n Filistin Yönetimi için kilit bir finansman kayna?? oldu?u ifade edilerek bu bilginin ?srailliler aç?s?ndan ?a??rt?c? olaca?? vurgulan?yor.
?srail’in Katar’?n Gazze için dengeleyici bir rol oynayabilece?inin fark?nda oldu?u ifade edilerek iki ülke aras?ndaki ili?kilere dair ?u noktalara temas ediliyor:
- ?ki ülke aras?nda resmi bir ili?ki olmamas?na ra?men üst düzey ?srailli yetkililer Katar’a gizli ziyaretler gerçekle?tirdi.
- Katar, ?srailli sporcular?n ülkesindeki müsabakalarda mücadele etmesine izin veriyor. 2022 Dünya Kupas? münasebetiyle birçok ?srailli futbolseverin Katar’? ziyaret etmesi bekleniyor.
- ?ran ile Katar aras?nda yak?n bir ili?ki mevcut ancak ?srailli yetkililer art?k siyah-beyaz ayr?m? gibi net ayr?mlar?n olmad???n? dolay?s?yla ?ran ile ili?kileri nedeniyle Katar’? dü?man kabul etmenin do?ru olmayaca??n? ifade ediyor.
- A?ustos ay?nda ?srail Savunma Bakan? Gantz, Gazze ?eridindeki olumlu i?birliklerinden dolay? Katar yönetimine te?ekkür etti.
Katar’? önemli bir bölgesel güç haline getiren iki unsurdan bahsediliyor:
- Petrol ve do?al gaz rezervleri
- Al-Jazeera kanal?
Y?llarca Müslüman Karde?ler’i destekleyen Katar’?n politikalar?nda bir dönü?üm oldu?u ve Katar’?n M?s?r ve Suudi Arabistan ile yak?nla?maya ba?lad??? iddia ediliyor.
- Katar ile M?s?r ve Suudi Arabistan aras?ndaki ili?ki kronolojik olarak ele al?narak Mursi’nin devrilmesiyle ba?layan süreç ve Körfez ülkelerinin Katar’a uygulad??? boykota temas ediliyor.
- 2021 y?l?nda M?s?r ile Katar ili?kilerinin normale döndü?ü ifade ediliyor.
- Katar ile ABD aras?ndaki ili?kilerin de son aylarda oldukça iyile?ti?i ifade ediliyor.

“Gelin Ka??kç?’y? Unutal?m: Erdo?an’?n Arkada?a ?htiyac? var ve Muhammed b. Selman’? Ziyaret Ediyor” ba?l???yla Yediot Aharonot’ta yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[2]

Türkiye ile Suudi Arabistan aras?ndaki yüksek profilli anla?mazl?klar?n mevcut oldu?u ancak Erdo?an’?n Suudi Arabistan ziyaretiyle ili?kilerin yeni bir yola girdi?i ifade ediliyor.
- ?ki ülke aras?ndaki temel problemler olarak Ka??kç? cinayeti ve Türkiye’nin Katar ile yak?n ili?kileri öne sürülüyor.
- Bunlara ek olarak her iki ülkenin Sünni dünyan?n lideri olma iddias? ta??d??? ifade ediliyor.
- Her biri Sünni ço?unlu?a sahip olmakla birlikte Türkiye ve Katar’?n Müslüman Karde?leri destekleyerek di?er Körfez ülkelerinden farkl? bir eksende yer ald?klar? ifade ediliyor.
- Suudi Arabistan’?n Katar’a yönelik boykotu geçen y?l kald?rmas? Türkiye-Suudi Arabistan ili?kileri için önemli bir ad?m olarak yans?t?l?yor.
Ka??kç? cinayetiyle alakal? ?u hususlara temas ediliyor:
- Bat? ülkelerinin Ka??kç? cinayetinin emrinin Muhammed bin Selman taraf?ndan verildi?ine inand?klar? ifade ediliyor.
- Erdo?an’?n bu olay kar??s?nda Suudi Arabistan’a kar?? sert biçimde cephe ald??? ve olaydan Muhammed bin Selman’? sorumlu tutmay? hedefledi?i belirtiliyor.
- Buna kar??l?k Suudi Arabistan’?n Türkiye’ye yönelik çe?itli ekonomik önlemler ald??? ifade ediliyor.
- Türkiye’nin geçti?imiz ay davay? Suudi Arabistan’a devretmesi ikili ili?kilerin geli?tirilme niyetini ortaya koyan büyük bir jest olarak tarif ediliyor.
?ki ülke aras?ndaki ili?kileri yeniden kurma konusunda Türkiye taraf?n?n daha istekli oldu?u iddia ediliyor:
- Ziyaretle alakal? ilk s?z?nt?lar Türk hükümetine yak?n kaynaklar taraf?ndan geldi.
- Suudi medyas? ise ziyaret hakk?nda ketum oldu.
- ?srail Cumhurba?kan? Herzog’un Ankara ziyaretinde de benzer bir durumun ya?and??? belirtiliyor.
Türkiye’nin bölge ülkeleriyle yak?nla?maya ba?lad??? yeni d?? politikas? hakk?nda ?unlara yer veriliyor:
- Türkiye’nin geçmi? y?llardaki d?? politika perspektifi “Osmanl?’y? yeniden diriltme” giri?imi olarak lanse ediliyor.
- Erdo?an’?n bu yeni hamlelerinin temel nedeni olarak yakla?an seçimler ve ülkenin içinde bulundu?u zor ekonomik durum veriliyor.
- Türkiye’nin M?s?r ile de benzer bir yola girmek hususunda istekli oldu?u belirtilirken Türkiye’nin Müslüman Karde?lere deste?i nedeniyle bunun zor olaca?? ifade ediliyor.
Türkiye ile Suudi Arabistan aras?ndaki yak?nla?man?n bölge aç?s?ndan önemli oldu?u ancak ihtilafl? birçok meselenin henüz çözüme kavu?maktan uzak oldu?u vurgulan?yor:
- ?htilafl? meseleler olarak ?u ba?l?klar zikrediliyor: Suriye, Lübnan, ABD ile ili?kiler, ekonomi ve dini meseleler.

“Türkiye-Suudi Arabistan Yak?nla?mas? Hamas ve Müslüman Karde?ler’i Yön De?i?tirmeye Zorluyor” ba?l???yla Haaretz’de yay?mlanan yaz?da ?u hususlara de?iniliyor:[3]

?ki ülkenin prestiji aç?s?ndan ziyaretin Türkiye taraf?ndan m? yoksa Suudi Arabistan taraf?ndan m? planland??? sorusunun önem ta??d??? ifade ediliyor:
- Suudi Arabistan taraf?ndan yay?mlanan bildiride Erdo?an’?n Kral taraf?ndan Suudi Arabistan’a davet edildi?inin ortaya ç?kt??? ifade ediliyor.
- Erdo?an’? havaalan?nda kar??layan Mekke Valisi Halid el-Faysal’?n ayn? zamanda Ka??kç? cinayetiyle alakal? müzakerelere liderlik etti?i vurgulan?yor.
Erdo?an’?n görü?me sonras? yapt??? “Türkiye her türlü teröre kar?? ç?k?yor” aç?klamas?ndaki kast?n Müslüman Karde?ler oldu?u iddia ediliyor.
- Türkiye’den yay?n yapan ve Müslüman Karde?lere yak?nl???yla bilinen Mekameleen TV kanal?n?n kapat?lmas? bu paralelde ele al?n?yor.
Türkiye-Suudi Arabistan ili?kileri aç?s?ndan kopma noktalar? olarak ?unlara yer veriliyor:
- M?s?r’da darbeyle göreve gelen Sisi’ye yakla??m noktas?ndaki farkl?l?klar
- Katar’a yönelik boykot kar??s?nda Türkiye’nin Katar’?n yan?nda yer almas?
- Libya’da Halife Hafter’e kar?? Türkiye’nin Katar’la i?birli?i yapmas?
- Ka??kç? Cinayeti
?ki ülkeyi bir araya getiren ortak noktalardan birisinin ABD ile ili?kiler oldu?una de?iniliyor:
- Ka??kç? Cinayeti nedeniyle ABD, Muhammed bin Selman’? muhatap olarak kabul etmiyor.
- S-400 meselesi nedeniyle Türkiye ile ABD aras?nda ciddi problemler mevcut.
- Bölge ülkeleri aras?ndaki yak?nla?malar?n ABD’nin bölgeden çekilmeye yönelik stratejisiyle yak?ndan ilgili oldu?u belirtiliyor. ABD’nin güvenlik ?emsiyesinin daralmaya ba?lamas? ve ?ran’?n me?ru bir aktör olarak bölgeye geri dönme ihtimalinin Suudi Arabistan’? yeni ittifaklara itti?i ifade ediliyor.
Ukrayna’daki sava??n ABD ile Türkiye ve Suudi Arabistan aras?ndaki ili?kilere olumlu yans?malar? oldu?u ifade ediliyor:
- Sava? olmasa Türkiye’nin ABD’den F-16 sat?n alma iste?i muhtemelen kar??l?k bulmayacakt?. Ancak son dönemde ABD D??i?leri Bakan? Blinken anla?maya ?l?ml? yakla??yor.
- Sava??n neden oldu?u yüksek petrol fiyatlar? sebebiyle Biden yönetimi Muhammed bin Selman ile ileti?ime geçmeye çal???yor.

“Körfez Ülkeleri ve Türkiye: Ortado?u’da ?ttifaklar Haritas?n?n Yeniden Çizilmesi” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:[4]

Türkiye-BAE yak?nla?mas?yla alakal? ?u geli?melere yer veriliyor:
- Kas?m 2021’de Muhammed bin Zayed’in Ankara ziyareti
- ?ubat 2022’de Recep Tayyip Erdo?an’?n BAE ziyareti
- BAE’nin Türkiye’ye 10 milyon dolarl?k yat?r?m taahhüdü
- ?ki ülke aras?nda 5 milyar dolarl?k SWAP anla?mas?
- Do?al afetlerle mücadele, iklim de?i?ikli?i, savunma sanayi vb. alanlarda i? birlikleri
- Ocak 2022’de Türkiye D??i?leri Bakanl???’n?n BAE ve Suudi Arabistan’a yönelik Husi sald?r?lar?n? terör eylemleri olarak nitelemesi
- BAE’nin Sedat Peker’e yönelik k?s?tlamalar getirmesi
BAE ile yak?nla?may? takiben Erdo?an’?n Suudi Arabistan ziyaretine de?inilen yaz?da Türkiye’nin Ka??kç? davas?n? Suudi Arabistan’a devretmesi ola?and??? bir karar olarak nitelendiriliyor.
Türkiye’nin bölge ülkeleriyle yak?nla?ma hamlesi hakk?nda ?u de?erlendirmelerde bulunuluyor:
- Türkiye’nin bu giri?imleri ekonomik durumu iyile?tirme ihtiyac?yla alakal? olarak ele al?n?yor.
- ABD’deki yönetim de?i?ikli?i ve Katar ile kom?u Körfez ülkeleri aras?nda geli?en uzla?ma zemini bu süreçte taraflara daha fazla esneklik sa?l?yor.
Körfez ülkeleri ile Türkiye aras?ndaki gerilimin nedenleri olarak ?unlara yer veriliyor:
- Katar d???ndaki Körfez ülkeleri Türkiye’yi ?slamc? harekletleri destekleyen Neo-Osmanl? ideallerine sahip istikrars?zla?t?r?c? bir aktör olarak görüyordu.
- Türkiye’nin Hamas ve Müslüman Karde?ler’e deste?i endi?e uyand?r?yordu.
- 2010’larda Suudi Arabistan, Türkiye ile Körfez ülkeleri aras?ndaki ili?kileri geli?tirme çabas? içerisindeydi. Türkiye, Yemen’deki sava??n ilk a?amalar?nda Suudi Arabistan’a deste?ini dahi aç?klam??t?. Ancak bu yak?nla?ma geçici oldu.
- Türkiye ve Suudi Arabistan Sünni dünyan?n liderli?i hususunda rekabet içerisinde oldular.
Körfez ülkeleri ile Türkiye aras?ndaki yak?nla?man?n önündeki önemli testler olarak ?unlara de?iniliyor:
- Mevcut i? birlikleri ekonomik alana odaklanm?? gözüküyor.
- ?ran’?n gücünün ve nüfuzunun artaca?? bir denklemde Ankara ?ran’a kar?? önemli bir dengeleyici unsur olarak ön plana ç?k?yor.
- Bununla birlikte Türkiye’nin ?ran’a kar?? Körfez ülkeleriyle ayn? perspektifi payla?amayaca?? ve bu meselenin ileride anla?mazl?klara sebep olaca?? tahmin ediliyor.
- Türkiye’nin bölgesel yakla??m?nda stratejik bir de?i?im olaca?? konusunda ?üpheler var. Türkiye’nin Libya, K?z?ldeniz ve Körfez’deki askeri varl??? BAE ve Suudi Arabistan için tehdit te?kil etmeye devam ediyor.
- Türkiye-M?s?r aras?nda benzer bir yak?nla?ma sürecinin gerçekle?ip gerçekle?emeyece?i ile alakal? soru i?aretleri mevcut.
- Do?u Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan ve GKRY aras?ndaki anla?mazl?klar Türkiye ile BAE ili?kisini etkileme potansiyeline sahip.
- Ayr?ca Katar’?n e?siz konumunu kaybetme endi?esiyle Türkiye’nin di?er bölge ülkeleriyle yak?nla?mas?na s?cak bakmad??? iddia ediliyor.
- BAE ve Türkiye Filistin meselesinde farkl? yakla??mlar? tercih ediyor. ?srail ile Filistin aras?ndaki olas? çat??malar Türkiye’nin BAE’den ?srail ile ili?kilerini so?utmas?n? talep etmesini beraberinde getirebilir.

“Yeni Özbekistan: Türk Devletleri Te?kilat?nda Türkiye’nin Yeni Orta??” ba?l???yla JISS’de yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[5]

Cumhurba?kan? Erdo?an’?n Özbekistan ziyaretine de?inilen yaz?da ziyaretin zamanlamas?yla alakal? ?u bilgilere yer veriliyor:
- Rusya’n?n Ocak ay?nda Kazakistan’a müdahalesi ve ard?ndan Mart ay?nda Ukrayna i?galini takip eden süreçte gelen bu ziyaret Rusya’n?n bu müdahaleci tavr?n?n Türki devletleri nas?l etkileyece?inin tart???ld??? bir ortamda gerçekle?ti.
Bölgedeki di?er devletlerin aksine Özbekistan’?n Rusya’dan ba??ms?z bir d?? politika takip etti?i ifade ediliyor.
- Buna binaen Özbekistan’?n Türk Devletleri Te?kilat?nda Türkiye için önemli bir ortak oldu?u belirtiliyor.
- Özbekistan, Rusya’n?n ba??n? çekti?i Kolektif Güvenlik Anla?mas? Örgütünde yer almayan tek Orta Asya Türk devleti olarak dikkat çekiyor.
Türkiye’nin 2010 y?l?ndan bu yana Bat?’ya alternatif olarak Rusya ve Çin ile ili?kilerini geli?tirmeye gayret etti?i ancak Türkiye’nin Orta Asya devletlerine nüfuz etme arzusu nedeniyle ili?kilerin beklenen boyuta gelmedi?i, Türkiye’nin ?anghay ??birli?i Örgütü’ne bu yüzden kabul edilmedi?i iddia ediliyor.
2021’de Azerbaycan’?n Ermenistan kar??s?nda zafer elde etmesiyle Türkiye’nin Orta Asya’daki nüfuzunun stratejik bir hale geldi?i ifade edilirken Türk Devletleri Te?kilat?n?n Türkiye liderli?indeki bir güvenlik ittifak? oldu?u ve Pan-Türk idealleri canland?rmay? hedefledi?i iddia ediliyor.
Rusya ve Çin’in Türk Devletleri Te?kilat?na tepkisi ba?l???nda ?u hususlar dile getiriliyor:
- Ocak ay?nda Kazakistan’daki siyasi kriz esnas?nda Rusya, Kazakistan Cumhurba?kan? Tokayev’in Türk Devletleri Te?kilat? ile ileti?ime geçmesine izin vermeyerek bir anlamda Tokayev’i Kolektif Güvenlik Anla?mas? Örgütü’ne mecbur b?rakt?.
- Çin taraf? ise Türk Devleti Te?kilat?’n?n Kazakistan’a müdahil olmamas?ndan memnun gözükmektedir.
- Çin ayr?ca Sincan-Uygur bölgesinde istikrars?zl??a neden olacak Pan-Türkist hareketlere müsamaha göstermeyece?i konusunda Türkiye’ye uyar?da bulundu.
Ukrayna’daki sava?, Rusya’n?n uluslararas? tecride maruz kalmas? ve sahadaki ba?ar?s?zl?klar? gibi etmenler nedeniyle Türk Devletleri Te?kilat?’n?n bölgede Orta Asya Türk Devletleri için güçlü bir alternatife dönü?tü?ü ifade ediliyor.
Ta?kent’in Rusya’ya kar?? ele?tirel yakla??m?, di?er ülkeler için örnek te?kil edebilir. Böyle bir aç?l?m Türk Devletleri Te?kilat?’n? daha güçlü bir aktör haline getirecektir.

Referanslar