Türkiye’de son 5 y?lda ya?anan geli?meler | Savunma Sanayi 2015-2020

Bu ara?t?rma dizisinde, Türkiye’nin son 5 y?lda (2015-2020) uluslararas? duru?undaki geli?meleri ve iç meselelerini ve bölgesel durumunu inceliyoruz. Söz konusu zaman dilimi, Türkiye’nin niteliksel ve köklü de?i?ikliklere tan?kl?k etti?i y?llard?r. 2016’daki ba?ar?s?z darbe giri?imi, ard?ndan ülkenin yeniden yap?lanmas?, in?as?, referandum yap?lmas?, ba?kanl?k sistemine geçilmesi ve buna e?lik eden uluslararas? ve bölgesel de?i?iklikler, en önemlisi de Donald Trump’?n Amerika Birle?ik Devletleri ba?kanl???na gelmesi ve ard?ndan Joe Biden’?n Beyaz Saray’a yerle?mesiyle Amerikan yönetiminin önceliklerinin de?i?ti?i y?llar… Bu süreçte, Türk d?? politikas? hem masada hem de sahada Suriye ve Libya gibi uluslararas? arenalara yönelmi?, Afrika ve Orta Asya’da Türk rolü etkinle?mi?tir. Tüm bunlar?n üstüne ortaya ç?kan koronavirüs salg?n?, ekonomik, sosyal ve hatta siyasi de?i?ikliklere yol açm??t?r. Ya?anan tüm bu geli?meler, son 5 y?l? Türkiye için bir kilometre ta?? haline getirmi?tir. Bu ba?lamda enerji, sanayile?me, d?? ili?kiler, iç meseleler ve Türkiye ekonomisini mercek alt?na ald???m?z çal??malarda Türkiye’nin bölgesel ve uluslararas? rolünün yükseli?ini ve üstünlü?ünü inceleyecek ve uluslararas? konumunu geli?tirmeye yönelik mevcut tutumu ba?lam?nda Türkiye’nin kar?? kar??ya oldu?u zorluklar? ele alaca??z. Bu ara?t?rma dizisinin gerçeklerin ayd?nlat?lmas?na ve 5 y?l önceki Türkiye’ye k?yasla ?imdiki Türkiye’nin kapsaml? bir resminin çizilmesine katk?da bulunaca??n? umuyoruz.

Dr. Mustafa Al-Wahaib

Anadolu Yak?n Do?u Ara?t?rmalar? Merkezi

1. Giri?

Türkiye’de savunma sanayi, ordunun savunma kabiliyetlerinin art?r?lmas?na katk?da bulunan hava, deniz ve kara kuvvetlerinin envanterine milli silahlar?n de girmesiyle 2020 y?l?na kadar üretimde nitelikli bir geli?me ve büyümeye tan?k oldu. Dünyan?n birçok ülkesine ihracat a??n? geni?letmenin yan? s?ra birçok Türk ?irketi, dünyan?n en iyi 100 ?irketi aras?na girdi. 7 Türk ?irketi, savunma sanayi alan?nda yüksek kaliteli küresel rekabet listesine girdi. (Defense News s?n?fland?rmas?na göre) Türkiye’nin en büyük savunma ?irketi olan ASELSAN, dünyan?n en iyi ?irketleri aras?nda 52’nci s?raya yükseldi. ?irketin sat?? de?eri 2.1 milyar dolara kadar ula?t?. Türk Havac?l?k ve Uzay Sanayii (TAI) olarak da bilinen TUSA?, 48. s?rada yer al?rken, BMC, Roketsan, STM, FNSS ve HAVELSAN ayn? s?ralamada ilk 100 ?irket aras?na girdi.

Bu ?irketlerin ba?ar?s?, alan?ndaki uzmanl?klar? ile bilimsel ara?t?rmalarla geli?tirilen optik ve elektronik görüntüleme teknoloji alan?ndaki çal??malar?na dayanmaktad?r. Stokholm Uluslararas? Bar?? Ara?t?rma Enstitüsü’ne (SIPRI) göre Türkiye ?u anda dünyan?n en büyük 14. savunma silahlar? ihracatç?s? konumundad?r. Bu da toplam küresel ihracat?n yüzde 1’ini olu?turmaktad?r.

2. Türkiye’de Savunma Sanayisine ?li?kin ?statistikler

Savunma Sanayii Ba?kanl???’na (SSB) göre Türkiye, NATO standartlar?na uygun hücum ve savunma silahlar?n? uluslararas? rakiplerinden daha ucuza üretmek ve satmak için gereken teknolojiye sahiptir. Türkiye’nin silah ihracat?, ba?ta z?rhl? araçlar, gemiler ve deniz botlar? olmak üzere 2013-2019 döneminde önemli ölçüde artm??t?r ve önümüzdeki y?llarda ihracat?n artmaya devam etmesi beklenmektedir. Savunma ?hracatç?lar? Birli?i (SSI) ve Türkiye ?hracatç?lar Meclisi (T?M) taraf?ndan aç?klanan istatistiklere göre, Türk savunma sektörü ihracat? 2019 y?l?nda 2018’e göre yüzde 34,6 artm??t?r.

Türkiye, 2019 y?l?nda dünya genelinde 164 ülkeye askeri ürünlerini ihraç etmi?tir. Türk savunma sanayi ihracat?nda en büyük pay? Amerika Birle?ik Devletleri’nin olmu?, Avrupa Birli?i ve Orta Do?u ülkeleri ise ABD’yi izlemi?tir. Türk silah ihracat?nda 2019 y?l?nda 2015’e göre önemli bir art?? ya?anm??t?r. Halen üretim a?amas?nda olan sipari?lerin de?eri yükselmi?, savunma sanayisinin geli?mesine ayr?lan harcama hacmi de art?? göstermi?tir. Silah ihracat?n?n Türk ekonomisine olan katk?s? da artm??t?r. Tablo-1’de 2015-2020 y?llar? aras?nda silah sat??lar? için mali kaynaklar?n büyüklü?ü ile ilgili verileri mercek alt?na al?yoruz.

Tablodan ?unu anl?yoruz: Türkiye’nin silah ithalat pay? 2015’ten 2019’a bir önceki be? y?ll?k döneme göre yüzde 45’e, Türkiye’nin genel askeri teçhizat ithalat? ise yüzde 70’ten yüzde 30’a kadar dü?mü?tür. Savunma ve havac?l?k sat?? hacmi 2020’de 11 milyar dolara yükselmi?, 2002’de 56 olan Türk savunma ?irket say?s? 2020’de 1500’e yükselmi?tir. Sektördeki toplam çal??an say?s? yakla??k 75 bine ula??rken, 2020 y?l?na kadar 700 savunma projesi hayata geçirilmi?, 2015 ile 2020 y?llar? aras?nda yakla??k 350 yeni projenin yap?m?na ba?lanm??t?r.

Kar??la?t?rma yapmak gerekirse, 2002’de Türk savunma projelerinin bütçesi 5,5 milyar dolar iken 2020’de bütçe 60 milyar dolara ula?m?? ve 2002’deki bütçenin neredeyse 11 kat?na ç?kar?lm??t?r.

Türkiye ?statistik Kurumu (TÜ?K) verilerine göre, Türk silahlar?n?n ilk 10 ithalatç?s? ?öyledir (29 ?ubat 2020 itibariyle): Amerika Birle?ik Devletleri (131.2 milyon dolar), Almanya (38.2 milyon dolar) ve Birle?ik Arap Emirlikleri (1 milyon dolar), Hindistan (23.9 milyon dolar), Hollanda (16.3 milyon dolar), Katar (12.7 milyon dolar), ?sviçre (12 milyon dolar), Suudi Arabistan (11.3 milyon dolar), Birle?ik Krall?k Birle?ik Devletleri (8.6 milyon dolar) ve Azerbaycan (8.3 milyon dolar).

Tablo-2’de gösterildi?i gibi; 2019 y?l?nda kamu harcamalar? ve ihracat?nda en büyük pay? kara platformlar? ve sistemleri olu?tururken, askeri ve sivil havac?l?k sektörleri ikinci s?rada yer alm??t?r.

Savunma Sanayii Ba?kanl??? (SSB), Aral?k 2019’da yay?nlad??? ‘2019-2023 Stratejik Plan?’nda Türk savunma ve uzay sanayisinin y?ll?k sat?? hacminin 26.9 milyar dolara yükselmesinin hedeflendi?i ifade edildi.

‘2019-2023 Stratejik Plan?’nda da belirtildi?i gibi, yerel sanayilere güven pay?n?n 2018’de yüzde 65 iken 2023 sonunda yüzde 75’e ula?mas? beklenmektedir. Türk Askeri Sanayii Kurumu’na göre Orta Do?u ve Pasifik ülkeleri, Güney ve Orta Asya, özellikle Kuzey Afrika ve Latin Amerika ülkeleri ihracat?n odaklanaca?? alanlar olacak.

3. Türkiye Nas?l Dünyan?n Önde Gelen Silah Üreticilerinden Biri Haline Geldi?

Türkiye savunma sanayisinin arzulad??? hedefler, 2014-2018 kalk?nma plan?nda aç?kça ifade edilmi?tir. Plan, Türkiye’deki savunma sisteminin yerel talebi sürdürülebilir entegre bir ?ekilde kar??lamas? ça?r?s?nda bulunurken; ara?t?rma ve geli?tirmeye yönelik faaliyetlerin art?r?lmas?n? öngören ulusal savunma sanayisi için rekabetçi bir altyap?n?n gereklili?ini de vurgulam??t?r. Böylece, savunma sanayinin belirli alanlar?nda uzmanla?m?? altyap? deste?inin de önemine i?aret edilmi?tir.

Türkiye’de savunma sanayinin in?as? için gösterilen çabalar 70’li y?llara kadar uzanmaktad?r. 1974 y?l?nda K?br?s Bar?? Harekat?’n?n ard?ndan Amerika Birle?ik Devletleri Türkiye’ye silah tedarikine yönelik ambargo koymu?tur. Türk ordusunun askeri ekipman?n? tedarik etmek için uzun süredir ve neredeyse tamamen NATO ülkelerine bel ba?lamas?n?n ve ambargo uyguland?ktan sonra ülkenin birdenbire kendini tehlikeli bir pozisyonda bulmas?n?n ard?ndan; bu durum devlet için bir tehdit olarak kabul edilmi? ve milli savunma sanayinin geli?iminde bir dönüm noktas? olu?turmu?tur. Sonuç olarak; Türk hükümeti, yabanc? tedarikçilere olan ba??ml?l???n? azaltmak ve silahl? kuvvetlerin ihtiyaçlar?n? milli olarak kar??lamak amac?yla, yerel Türk kabiliyetlerini askeri sanayi alan?nda in?a etme ve geli?tirme karar? alm??t?r.

Son dönemde Türkiye, savunma sanayisinde 4 faktörün katk?da bulundu?u geli?melere ve niteliksel de?i?imlere tan?kl?k etmi?tir:

Birinci faktör: Türkiye’de devletin kapsaml? bir ?ekilde yeniden yap?land?r?lmas?na yol açan 15 Temmuz 2016’daki darbe giri?imi. Savunma Sanayi, Cumhurba?kanl???na ba?lanarak “Savunma Sanayii Ba?kanl???” olarak yeniden yap?land?r?ld?.

?kinci faktör: Türkiye’nin s?n?r?ndaki tehditlere kar?? düzenlenen operasyonlar?n geni?letilmesi. A?ustos 2016’dan bu yana Türkiye, ba?ta Suriye ve Irak olmak üzere s?n?r ötesinde DEA?’a ve Suriye’deki PYD/PKK’ya kar?? üç ana operasyon gerçekle?tirmi?tir.

Üçüncü faktör: Akdeniz, Suriye, Irak, Azerbaycan ve Libya gibi Arap ve bölge ülkelerindeki geli?meler ba?ta olmak üzere bölgede ya?anan son olaylar ve bunun sonucunda ortaya ç?kan istikrars?zl?k. NATO’nun, özellikle Türkiye’nin Suriye-Türkiye s?n?r?nda Rus Sukhoi uça??n? dü?ürmesi olay?nda oldu?u gibi kar?? kar??ya oldu?u tehditlerde Türkiye’yi desteklemekten çekilmesi.

Dördüncü faktör: Türkiye’nin askeri bir cayd?r?c? güç olmadan bölgesel bir güç olamayaca??n?n fark?na varmas? ve Türk hükümetinin ulusal bir sanayi üssü geli?tirmenin daha ba??ms?z bir d?? politikan?n temellerini olu?turmaya yard?mc? olabilece?i görü?ünü benimsemi? olmas?.

Özetle; iyi geli?mi? bir savunma sanayi, Türkiye’nin bölgesel gücünün art?r?lmas?na ?u yollarla katk?da bulunabilir:

Birincisi; Türk Silahl? Kuvvetleri’ni milli silahlarla desteklemek.

?kincisi; Türkiye ile uluslararas? taraflar aras?nda daha geni? bir siyasi-askeri i? birli?ini sa?layarak silah ihracat? yapmak.

Türkiye, 21. yüzy?l?n son 10 y?l?nda silah ithalat?na yönelik olas? ambargolara kar?? koymak ve kendi kendine yeterlili?ini art?rmak için savunma sektörüne milyarlarca dolar harcad?. Bugün, Türkiye’nin milli savunma sanayi, devletin askeri ihtiyac?n?n yüzde 70’ini kar??lamaktad?r. Bu oran 5 y?l öncesinde sadece yüzde 45 düzeyindeydi.

Savunma Sanayi Ba?kanl???’na göre, Türkiye’nin silah sanayisinin geli?mesinin en önemli nedeni, devletin savunma projelerine 60 milyar dolarl?k yat?r?m yaparak savunma sanayisinin yeniden canland?r?lmas?d?r. Devlet, hükümetin yeni düzenleyici tedbirleri kabul etmesi nedeniyle Türk savunma sanayisini 2053 y?l?na kadar yüzde 100 ba??ms?z hale getirmeyi, ihracat kapasitesini 50 milyar dolara ç?karmay? ve ihracat? art?rmay? hedeflemektedir.

Cumhurba?kan? Erdo?an’a göre, Savunma Sanayi Ba?kanl???, yeteneklerini geli?tirmek, kaynak ay?rmak ve verimlili?ini art?rmak için Türkiye Cumhurba?kanl??? kurumlar? bünyesine dahil edilmi?tir. Devlet diplomatlara Türk askeri teçhizat?n? yurtd???nda pazarlama ve savunma ihracat? için yeni pazarlar yaratma görevi vermi?tir.

4. Askeri Endüstrilerde Faaliyet Gösteren En Önemli Türk ?irketleri

2010 y?l?nda, dünyan?n en büyük 100 savunma ?irketi listesinde yaln?zca bir Türk ?irketi vard?. Ancak ?u an 7 ?irket bu listede yer almaktad?r. Bu say? ?srail, Rusya, ?sveç ve Japonya’n?n ?irket say?s?ndan daha fazlad?r.

TA?: Türk uçak üreticisi Havac?l?k ve Uzay Sanayii TUSA?, yabanc? ülkelerden ithalata ba??ml?l??? azaltmak amac?yla 1973 y?l?nda T.C.Sanayi ve Teknoloji Bakanl??? himayesinde kurulmu?tur. 2005 y?l?nda silah üreticilerinin yeniden yap?lanmas?n?n bir parças? olarak TUSA? ve TA? Türk havac?l?k sektörünün lideri haline gelen Türk Havac?l?k ve Uzay Sanayii Kurumu’nu (TE?) olu?turmak için birle?ti. Ankara’da yer alan TUSA?, dünyan?n en büyük silah üreticilerinden biridir ve Defense News’e göre 72. s?rada yer almaktad?r.

?irket, sabit kanatl? ve döner kanatl? uçaklar?n yan? s?ra drone ve askeri uydular üretmektedir. F-35 uçak üretim program?nda merkezi gövde bile?enlerinin üretiminde önemli bir ortak olan ?irket, bu tür uçaklar için a??r motor bak?m tesislerinden birini i?letecek. GÖKTÜRK-2 (ilk Türk askeri istihbarat uydusu), T-129 ATAK sald?r? helikopteri (Agusta Westland i? birli?i ile), HÜRKU? e?itim uça?? (Türkiye’deki ilk tam geli?mi? uçak) ve insans?z hava arac? ANKA gibi önemli programlardan da sorumludur.

ASELSAN: Türkiye’nin en büyük silah ?irketlerinden biri olan ASELSAN Defence News’e göre dünyada 58. s?rada yer al?yor. ?irket, ileti?im ekipmanlar? üretmek amac?yla 1975 y?l?nda kurulmu?tur. 1980 y?l?nda ilk Manpack (Uydu haberle?me terminali) telsiz cihaz?n? ve tank?n? Türk ordusuna teslim etmi?, ard?ndan 1983 y?l?nda ilk ihracat sipari?ini alm??, sonras?nda ise F-16’lara özel füzeler ve Stinger füzelerini üretmi?tir. Daha sonra, radar ve fotovoltaik sistemler, 1990’lar?n ba??nda ?irketin ürün portföyünün bir parças? haline gelmi?tir. 1990 y?l?ndan itibaren ASELSAN’?n üretti?i silahlar, Türk Silahl? Kuvvetlerinin tüm silah sistemlerine entegre edilmi?tir.

?irket, be?inci nesil sava? uçaklar? da dahil olmak üzere önemli bir aviyonik, hava ve deniz ekipman? sa?lay?c?s?d?r. ?irketin kara silahlar? sektörüne yapt??? katk?lardan baz? önemli ekipmanlar ?öyledir: Altay Ana Muharebe Tank?, Tulpar Piyade Sava? Arac?, T129 ATAK, T129 ATAK, ANKA Orta Alt? tude Uzun Dayan?kl? ?nsans?z Hava Arac? ve Atmosferden f?rlat?lan SOM seyir füzeleri ve MILGEM korvet.

ROKETSAN ?irketi: Roketsan, füze tasar?m?, geli?tirilmesi ve üretiminde Türkiye’nin lider kurulu?u olmak amac?yla 1988 y?l?nda kurulmu?tur. ?lk projesi, 1990’lar?n ba??nda “Ortak Avrupa Stinger Projesi” kapsam?nda Stinger füze sistemini üretmekti. O zamandan beri Türk Silahl? Kuvvetleri için TR-107 ve TR-122 füzeleri (s?ras?yla 11 km ve 40 km menzilli), Sakarya çok namlulu roketatar (MBRL), UMTAS füzeleri ve OMTAS tanksavar füzeleri üretmi?tir. ?irket, hava operasyonlar?nda kullan?lan füze ve mühimmat alan?nda önde gelen ?irketlerden biri olarak kabul edilmektedir.

STM: “Defense News Top 100” listesinde 85. s?rada yer alan ?irket, deniz araçlar? alan?nda yenilikçi ve ak?ll? teknolojik çözümler geli?tirmek ve üretmek için çal??maktad?r. Son zamanlarda STM, insans?z hava kamikaze ve yenilikçi uydu teknolojileri üzerinde çal??maktad?r.

HAVELSAN: Pilotlar? yeni nesil hava platformlar?na haz?rlamak için yaz?l?m ve uçu? simülatörleri geli?tiren bir ?irkettir.

Baykar Savunma: ?irket, hem ulusal hem de uluslararas? görevlerde kullan?lan TB-2 sava? uça??n? üretmi?tir.

BMC: Listeye 2019 y?l?nda ilk kez giren Türk savunma sanayiinin en önemli z?rhl? kara arac? üreticilerinden BMC 85. s?rada yer alm??t?r.

5. 2014-2020 Döneminde Türkiye’de Savunma Sanayi Alan?ndaki En Önemli Geli?meler

Bir önceki maddede bahsedilen firmalar sadece Türk Silahl? Kuvvetlerinin ana tedarikçileri olmakla yetinmeyip, ayn? zamanda uluslararas? silah pazar?nda da aktif rol oynamaktad?r. Mühimmatlar?n tüm parçalar?n?n Türkiye’de üretilmesine ek olarak; bu firmalar, Türk savunma sanayisinin gelece?i için en önemli ?ey olan yabanc? firmalarla endüstriyel ortakl?klara girmekte ve askeri alanda geni? bir yelpazede ba?ar?lar elde etmektedirler. Bu ba?ar?lar? ?öyle s?ralamak mümkündür:

5:1. Havac?l?k ve hava savunma sektöründeki en önemli endüstriler

Bayraktar TB2 insans?z uça??
Baykar ?irketi taraf?ndan geli?tirilen ve üretilen uçak tamamen yerli olarak üretilmektedir. Bayraktar TB2 olarak adland?r?lan uçak, istihbarat, gözetleme, ke?if ve silahl? sald?r? görevlerini yerine getirebilen taktik hava arac?d?r. Bu uçaklardan 86 adedi ?u anda Türkiye’de kullan?lmaktad?r. Uçak, 27 saat 3 dakika süre ve 27.030 fit ile yak?t ikmali yapmadan sürekli uçabilme kabiliyetinin rekorunu elinde tutmaktad?r. Bayraktar TB2, ayn? zamanda kendi s?n?f?nda yurt d???na ihraç edilen ilk uçakt?r. Bu tip uçaklar, Türkiye’nin Suriye ve Libya’daki askeri operasyonlar?nda kullan?lm??t?r. Son dönemde ise Azerbaycan güçleri Karaba?’da Ermeni güçlerine kar?? bu uça?? ba?ar?yla kullanm??t?r.

ANKA-S insans?z uça??
TAI taraf?ndan üretilen ANKA, Türk savunma sanayisinin en önemli projelerinden biridir. Bu insans?z uçak, Hava Kuvvetleri Komutanl???’na stratejik bir güç eklemi?tir. Uçak, uydu arac?l???yla havada kontrol edilebilmektedir. Tüm ileti?im sistemlerinde ?ifreli veri iletimi sa?layarak bilgi güvenli?i alan?nda büyük bir güçle ay?rt edilmektedir. Her türlü zor saha ?artlar?na uygun özelliklerle donat?lan uçak, bir ba?lant? kayb? durumunda kalk?? alan?ndan ba??ms?z olarak acil durum üslerine de inebilmektedir. Olumsuz hava ko?ullar?, ke?if, gözetleme, sabit ve hareketli hedef tespiti, izleme amaçlar?, istihbarat görevleri ve yeni nesil k?z?lötesi fotoelektrik kameralarla i?aretleme gibi tamamen otonom gündüz ve gece uçu? özelliklerini bünyesinde bar?nd?rmaktad?r.

Aksungur ?HA
Türk Havac?l?k Sanayii Kurumu’nun (TUSA?) üretti?i Aksungur ?HA, geli?mi? yeteneklere sahiptir. Aksungur, 227 kilo mühimmat ve 89 kilogram sava? ba?l??? ta??yabilen ilk Türk insans?z hava arac?d?r. MK-81 ve MK-82 bomba yüküne ek olarak lazer rehberli?i kullan?larak ate?lenmi?tir.

Hisar-A Alçak ?rtifa Hava Savunma Füzesi
Hisar-A, sava? uçaklar?na, sald?r? helikopterlerine, seyir füzelerine ve hava araçlar?na kar?? kullan?lan savunma füzeleridir. Kullan?m amac?, askeri üsleri, limanlar? ve tesisleri hava tehditlerinden korumakt?r.

Di?er askeri geli?meler ise ?öyle: ROKETSAN, 70 kilometre menzile sahip TRG-230 füzelerini geli?tirdi?ini duyurdu. Bu füzeler, TR-230 230 mm füzesinin isabetli versiyonu. GPS / INS navigasyon sistemi taraf?ndan yönlendirilen bu füzeler ROKETSAN’?n Tiger Multi Barrel Launcher MBRL’sinden ate?lenmektedir. 30 A?ustos 2019’da ROKETSAN, 230 mm’lik füzenin yeni versiyonu olan TRLG-230’un test edilmesine ili?kin veri yay?nlad?. Karada hareket eden hedefleri vurabilen bu füzenin verimlili?ini artt?ran insans?z hava muharebe araçlar?n? ayr?msama özelli?i eklenmi?tir.

Yüksek frekansl? dinleme sistemi Karakulak ASELSAN taraf?ndan üretilmi?tir ve sistem ilk kez Türk Silahl? Kuvvetlerinin hizmetine girmi?tir. Devlete ait füze ?irketi ROKETSAN, uzay s?n?rlar?n? a?an ilk Türk sondas?n? ve motorunu da geli?tirmi?tir.

2020 y?l?nda Türkiye, ilk milli helikopter motoru TEI-TS1400’ü teslim ederek milli havac?l?k motorlar?n? geli?tirmeyi ba?arm??t?r. TUSA? taraf?ndan hava uçaklar?nda kullan?lan ilk TEI-PD170 havac?l?k turbo?arjl? dizel motorunun üretimini de gerçekle?tirmi?tir. Bu arada MELTEM-3 projesinin ilk P-72 deniz karakol uça?? Deniz Kuvvetleri Komutanl???na teslim edilmi?tir.

5:2. En önemli denizcilik araçlar?

TCG Bayraktar amfibi tank ç?karma arac?
Bayraktar gemisi, tasar?m? 3 y?l süren ve Türk Tersaneleri Kurumu taraf?ndan in?a edilen tamamen Türk mühendislik ürünü olup, Türkiye’nin en büyük sava? gemilerinden biridir. Gemi ileri teknolojilerle karakterize edilmi?tir. Amfibi tanklar? ta??mak ve indirmek için tasarlanm??t?r. Denizalt?lara kar?? birçok sensör ve silah içeren gemi havadan veya karadan gelebilecek çok çe?itli tehditlere kar?? donan?ml?d?r. Gemi, yükleme ve bo?altma i?lemlerini sa?lamak için 15 ton a??rl???ndaki bir helikopterin ini? ve kalk?? yapmas?na imkan veren bir helikopter platformu içermektedir. Gemide ayr?ca her biri 8 ton yük veya 40 ki?i ta??ma kapasitesine sahip 4 LCVP (ç?karma arac?, personel arac?) bulunmaktad?r. Denizde 30 gün kalabilen gemi yak?t ikmali yapmadan 5 bin deniz milinden fazla yol kat edebilmektedir. Gemi, üst k?sm? balistik füzelerden koruyan çelik minerallerden yap?lm??t?r. Personeli nükleer, biyolojik ve kimyasal sald?r?lara kar?? tam koruma sa?layan gemi 2017 y?l?nda Askeri Deniz Komutanl???’na teslim edildi.

Amfibi sald?r? gemisi (TCG Anadolu LHD)
Türkiye’nin en önde gelen deniz savunma sanayi araçlar?ndan biri olarak kabul edilen gemi, ?u anda üretim a?amas?ndad?r. 2021’de Deniz Kuvvetleri Komutanl??? envanterine girmesi planlanmaktad?r. Gemi üretiminde kullan?lan malzemelerin yüzde 68’i yerli üretimdir. Bünyesinde helikopter ta??y?c? içeren gemi; birden fazla hedefe hizmet etmektedir. Elektronik sald?r?lar? ve Deniz Harekat Komutanl??? karargah?n? gözlemlemek için sensörleri de bulunmaktad?r.

Askeri yüzer iskele
Türk Donanmas? stokunda bulunan tüm gemi ve platformlar? ta??mak için kullan?labilecek yüzer askeri r?ht?md?r. 10 bin ton ta??ma kapasitesine sahip olan iskele, ?u anda hizmete girmi?tir. R?ht?m?n toplam uzunlu?u 175.60 metre, iç geni?li?i 35.54 metredir. ?çinde; bo?altma ve yükleme i?lemleri için iki adet hareketli elektro-hidrolik tip vinç bulunmaktad?r.

Sismik ara?t?rma gemisi ORUÇ RE?S
Sismik ara?t?rma gemisinin yap?m?; ?stanbul Denizcilik Gemi ?n?a Sanayi ve Ticaret A.? taraf?ndan gerçekle?tirilmi?tir. Derin denizlerdeki kirlilik oranlar?n?n bilimsel çal??malar?na katk?da bulunmak da dahil çe?itli görevleri olan gemi, ilk ulusal sismik ara?t?rma gemisidir. Deniz alt?nda yer etüdleri, fiber optik haberle?me kablolar?n?n dö?enmesi, do?algaz ve petrol arama, boru hatlar?n?n dö?enmesine katk? sa?lama gibi görevleri vard?r. Gemideki helikopter platformu 12 tonluk bir helikopteri ta??ma kapasitesindedir. Devlet, gemiyi ?u anda Karadeniz ve Do?u Akdeniz’de do?al kaynak aray???nda kullanmaktad?r.

Denizalt? kurtarma ve çekme gemisi
?stanbul Denizcilik Gemi ?n?a Sanayi ve Ticaret ?irketi ve Deniz Kuvvetleri Komutanl??? taraf?ndan tasarlanan büyük bir özel denizalt? kurtarma gemisidir. Çe?itli deniz ko?ullar?nda su üstü ve su alt? kurtarma ve yang?nla mücadele operasyonlar?n? gerçekle?tirmek üzere tasarlanm??t?r.

Aç?k Deniz Karakol Gemisi
?stanbul Denizcilik Gemi ?n?a Sanayi ve Ticaret ?irketi taraf?ndan tasarlanan, savunma operasyonlar?, verimli ke?if ve gözetleme görevlerini gerçekle?tirmek için tasarlanm?? orta büyüklükte, teknolojik ve h?zl? hareket eden bir gemidir.

5:3. Kara kuvvetleri silahlar?n?n geli?imi

Türkiye, el yap?m? patlay?c? cihazlar gibi tehditlerle ba?a ç?kmak için kara ordular?n? z?rhl? araçlarla donatmada ve kara operasyonlar? gerçekle?tirmede dünyan?n önde gelen ülkelerinden biri haline geldi. Türkiye’deki savunma sanayi, ana muharebe tanklar?n?n yan? s?ra z?rhl? araçlar, paletli piyade sava? ve ta??ma araçlar? üretiminde uzmanla?m??t?r. Bu silahlar FNSS, Otokar, BMC, Nurol Makina gibi yerel ?irketler taraf?ndan üretilmektedir. Bu silahlar dünya çap?nda çok çe?itli ülkelere ihraç edilmektedir. ALTAY MBT ve KAPLAN tanklar?, dünya pazarlar?nda rekabetçi olarak kabul edilen Türk savunma sanayisindeki en ünlü Türk silahlar? aras?na girmi?tir. Örne?in; tank imalat? sürecinde Türkiye, Almanya’dan motor ithal etmektedir. Ancak Almanya; Kuzey Suriye’ye müdahale konusundaki görü? ayr?l??? nedeniyle Türkiye’ye bu ihracat?n? engellemi?ti.

5:4. Cephane endüstrisini geli?imi

Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK); her tür, ?ekil ve büyüklükte askeri mühimmat üretimini geli?tirdi. MKEK, daha önce ithal etti?i mühimmat içinde kullan?lan patlay?c? maddeler için “RDX”, “HMX” ve “CXM” kimyasal formülleri üretecek. Kurum, bu mühimmatlar?n kullan?ld??? silahlar?n üretiminin yan? s?ra 5.56 mm’den 203 mm’ye kadar her boyutta mühimmat da üretmektedir. MKEK ayr?ca sava? uçaklar?ndan f?rlat?lan sava? ba?l?klar?, füzeler, bombard?man uçaklar? ve bomba üretimi de yapmaktad?r. Kurum, tüm bu mühimmat gruplar?n?n endüstrisini tek bir yerde gerçekle?tiren dünyadaki tek tesistir. Cumhurba?kan? Erdo?an, 29 Nisan 2021’de yapt??? aç?klamada, Türkiye’nin art?k mühimmat ve hava bombard?man uçaklar?n?n temin etmek için hiçbir ülkeye ba??ml? olmad???n? söyledi. Ordunun mühimmata muhtaç oldu?u günlerden kendi kendine yetebilir hale geldi?ini kaydetti.

6. Türkiye’de Silah Endüstrisinin Önündeki Engeller

Türkiye’nin iç askeri sanayisinde kar??la?t??? en önemli engellerden biri: Türkiye’nin motor üretiminde di?er ülkelere ba??ml? olmas?. Örne?in; tank üretimi sürecinde; Türkiye, Almanya’dan motor ithal ediyor. Ancak Almanya, Türkiye’nin Kuzey Suriye’ye müdahalesi nedeniyle motor ihracat?n? durdurmu?tu. ?nsans?z hava arac? AKINCI’n?n üretiminde Türkiye, Ukrayna’dan AI-450 Turboprop motorlar?n? almaktad?r. Ancak Ukrayna Türkiye’nin sanayile?me sürecinin ve askeri teknoloji al??veri?inin orta?? de?il. Buna ek olarak, Türkiye, yeni pazarlara ve büyük yat?r?mlar? finanse etmeye ihtiyaç duymaktad?r. Para biriminin de?er kaybetmesi nedeniyle ithal edilen baz? ürünlerin maliyeti artm??t?r. Türkiye bu amaçla savunma sanayisine yat?r?m yapmak için Katar ile ortakl?k kurmu?tur. Bu ortakl???n, Türkiye’nin savunma sanayisinin geli?imi için ihtiyaç duydu?u finansmanl??? sa?lamas? bekleniyor.

Baz? siyasi geli?meler de Türkiye’nin gereksinim duydu?u teknolojik deneyimi elde edememesine neden olmaktad?r. Nitekim; Türkiye’nin F-35 sava? uça?? geli?tirme program?ndan ç?kar?lmas? (Rus S-400 anla?mas?n? imzalad?ktan sonra) uça??n üretim döngüsü s?ras?ndaki teknolojik deneyimden mahrum kalmas?na yol açm??t?r.

7. Türk Askeri Sanayisinin 2015-2019 Dönemindeki Geli?imin Objektif Kar??la?t?rmas?

	2015 öncesi savunma sanayi	2015 sonras? savunma sanayi
En iyi 100 savunma sanayi ?irketi listesinde yer alan ?irket say?s? (Defense News)	Yaln?zca 1 ?irket	7 ?irket
?hraç edilen Türk silahlar?n?n de?eri	Yurtd???na yap?lan Türk silah ihracat?n?n de?eri 1.9 milyon dolar	2019 istatistiklerine göre yurtd???na yap?lan Türk silah ihracat?n?n de?eri 3 milyon dolar
Türk ordusunun milli sanayiye ba??ml?l?k yüzdesi	Türk ordusunun milli sanayiye ba??ml?l???, genel silahlanma oran?n?n yüzde 30’unu olu?turuyordu	2019’da Türk ordusunun milli sanayiye olan ba??ml?l??? yüzde 70’e yükseldi
Donanma sanayisindeki geli?me	Donanma askeri endüstrileri oldukça sönüktü ve yerel ihtiyaçlar? kar??lam?yordu.	Donanma sanayi, sava? ve sismik ara?t?rma gemilerinin in?as?nda büyük bir geli?meye tan?k olmu?tur. Türkiye, üretti?i gemileri dünyan?n birçok ülkesine ihraç etmi?tir.
?nsans?z hava araçlar? alan?ndaki geli?me	Drone projesi ba?lang?ç ??a?amas?ndayd?.	Drone teknolojisi üretildi ve kabiliyetleri geli?tirildi.
Milli askeri sanayiye yap?lan harcama hacmi	Askeri endüstrileri geli?tirmek için yap?lan kamu harcamalar? 4,9 milyar dolard?.	Askeri endüstrileri geli?tirmeye yönelik yap?lan kamu harcamalar? 10,1 milyar dolara yükseldi.
S?n?r ötesi askeri operasyonlarda yerli silahlar?n kullan?lmas?	Türkiye, yerli üretim silahlar?n? kullanmad?.	Türkiye, kendi üretti?i silahlar? Suriye, Irak, Azerbaycan ve Libya gibi birçok uluslararas? alanda kullanm??t?r.

8. Sonuç

Son dönemde Türk askeri sanayi alan?nda kapsaml? bir dönü?üm süreci ya?anm??t?r. Özellikle 2016 y?l?ndaki ba?ar?s?z darbe giri?imi sonras? savunma sanayinin Cumhurba?kanl???’na ba?lanmas? ve ‘Savunma Sanayii Ba?kanl???’n?n olu?turulmas? bunda etkili olmu?tur. Bu ad?mda, ba?kanl?k sistemi sayesinde Savunma Sanayii SSB, ülkenin siyasi, endüstriyel ve askeri alanlarda tan?k oldu?u büyük dönü?ümün kalbinde yer alm?? ve sivil sektörlerin yan? s?ra Türkiye’de savunma stratejisi ve teknolojisi alan?nda da ülkenin ana kurumlardan biri olarak ön plana ç?km??t?r.

Türkiye’nin ortaya koydu?u stratejik planlar, ülkenin savunma ve güvenlik teknolojilerindeki üstünlü?ünü peki?tirdi?i gibi bu üstünlü?ü koruyacak sanayile?me, teknoloji ve tedarik programlar?na yön vermi?tir. Türkiye bu do?rultudaki programlar? uygulayarak yurt d???ndan ithalata olan ba??ml?l???n? azaltmay? hedeflemi?tir.

Türk firmalar? Baykar ve TAI, muharebe özelliklerine ve teknolojisine sahip bir formda insans?z hava araçlar? geli?tirmeyi ba?arabilmi?tir. Bu araçlar, kara sava?lar?n?n h?zl?, can kayb? ve maddi zayiat olmaks?z?n çözümlenmesinde daha etkili hale gelmi?tir. Kara silahlar? alan?nda faaliyet gösteren Türk askeri sanayi ?irketleri (tank, z?rhl? araç ve may?n tarama gemisi gibi araçlarla) rekabetçi fiyatlara eri?mi? ve yüksek bir geli?me düzeyine ula?m??t?r. 2019’da 3.5 milyar dolar ile Türkiye’nin askeri ihracatta ön s?ralarda yer almas?n? sa?lam??t?r. Deniz askeri endüstrisi de kayda de?er bir geli?meye tan?k olmu?tur. ?stanbul Deniz Gemi ?n?a ve Ticaret ?irketi, sismik ara?t?rma gemisi ORUÇ RE?S’i ve Türkiye’nin en önemli deniz araçlar?ndan olan TCG Anadolu amfibi hücum gemisini de üretmeyi ba?arm??t?r. Türk Havac?l?k ve Uzay Sanayii ?irketi (TUSA?), yerli üretim ilk sava? uça??n?n test uçu?unu 2023 y?l?nda cumhuriyetin kurulu?unun 100. y?l?nda yapaca??n? duyurmu?tur. Türk askeri sanayisinin geli?imi, öncelikle Türkiye’nin askeri sanayilerde motor geli?tirme kabiliyetiyle ve yurt d???ndan silah ithal edilmesi ihtiyac?n?n tamamen ortadan kald?r?lmas?yla ba?lant?l?d?r. Türkiye, ?u anda milli motor üretme sürecindedir. Motorlar?n yerel olarak üretilmesi için çal??malar devam etmektedir. Ara?t?rman?n yaz?ld??? tarih itibariyle, Türkiye’nin kendi kendine yeterlilik hedefine ula?ma ve baz? silah bile?enlerini yurt d???ndan ithal etme ihtiyac?n?n giderilmesi için zaruri olan milli motor üretim süreci halen devam etmektedir.

Kaynakça