?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 21 – 31 A?ustos Raporu

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

‘‘S?n?r Yok: Türkiye-Azerbaycan-?srail Üçlüsü ve Büyük Orta Do?u’’ ba?l???yla Moshe Dayan Orta Do?u ve Afrika Çal??malar? Merkezinde yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[1]

Karaba? Sava?? sürecinde Türkiye ve ?srail, Azerbaycan ile ayn? safta yer ald?. Türkiye ile ?srail aras?ndaki uzla?? süreci göz önüne al?nd???nda bu üç ülke aras?ndaki ili?ki stratejik ortakl??a dönü?ebilir.
Azerbaycan’da önemli bir Yahudi toplulu?u vard?r ve uzun y?llard?r güven içinde ya?amaktad?r.
?srail, petrol ihtiyac?n?n yar?s?ndan fazlas?n? Azerbaycan’dan sa?lamaktad?r.
Azerbaycan, Hindistan’dan sonra ?srail askeri sanayisinin en büyük ikinci mü?terisidir.
- ?ran’la s?n?r kom?usu olmas?na ra?men ?srail’in Azerbaycan’a teknoloji transferinde bulunmas?, ili?kilerin stratejik niteli?inin aç?k bir göstergesidir.
Karaba? Sava?? sonras? Ermeni yanl?s? gruplar ?srail’e bask? uygulad?. Ancak ?srail ç?kar temelli lobi gruplar?na boyun e?mek yerine stratejik orta??n?n yan?nda durmay? tercih etti.
- Sava? sonras? ili?kilerde yeni bir pencere aç?ld?. 2021 y?l?nda Azerbaycan ?srail’de diplomatik temsilcilik açma karar? ald?. ?ki ülke aras?nda tar?m ve g?da güvenli?i konusunda önemli anla?malar imzaland?.
Bakü, Azerbaycan-?srail ili?kilerinin üçüncü bir tarafa kar?? geli?tirilmedi?ini belirtse de Azerbaycan ve ?srail aç?s?ndan ?ran ortak tehdittir.
- ?ran nükleer tehdidine kar?? bölge ülkeleri bir araya gelmelidir.
Türkiye-Azerbaycan-?srail üçlüsü Bakü’nün stratejisi ve bölge jeopoliti?i aç?s?ndan yerinde bir hamle olacakt?r.
- Ukrayna Sava??’n?n gölgesinde ülkeler enerji ve g?da güvenli?i politikalar?n? gözden geçirmelidir. Azerbaycan’?n enerjisi, Türkiye’nin kaynaklar? ve ?srail’in teknolojisi bir araya geldi?inde olas? krizlere kar?? esnek çözümlere olanak sa?l?yor.
- Bu üçlü, ortak projelerle Orta Asya’daki etkinliklerini art?rabilir.

‘‘Orta Do?u De?i?iyor, ?srail Buna Haz?r Olmal?’’ ba?l???yla The Jerusalem Post gazetesinde yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[2]

Biden’?n temmuz ay?ndaki Orta Do?u gezisi, bölgenin jeopolitik paradigmas?ndaki de?i?imi gösterdi. Bu de?i?imin temel sebepleri ?u ?ekilde özetlenebilir:
- Süper güçlerin tutumlar?ndaki de?i?im
- Yeni bölgesel dinamikler
- Jeo-ekolojik geli?meler
Biden’?n bölge turunun en önemli aya?? ?srail de?ildi.
- Filistin meselesi art?k merkezili?ini kaybetti.
- Biden, Filistinlilere yaln?zca ekonomik jestlerde bulunmakla yetindi.
Gezinin en önemli aya?? ?üphesiz Suudi Arabistan’d?.
- Petrol fiyatlar?ndaki art??, ABD’yi bu ziyarete mecbur b?rakt?.
- Ziyaret, ABD’nin bölgede etkinli?ini azaltma politikas?nda belirgin bir de?i?imi gösteriyor.
Bölgesel aktörler, ABD’nin önceliklerini de?i?tirmesinden ciddi derecede etkilendi.
- Bölgede ABD varl???n?n azalmas? endi?esi ?srail’e yeni bölgesel dostlar kazand?rd?.
- ABD, ?ran’a kar?? dahi güç kullanmaktan kaç?n?yor. Bölge ülkeleri alternatif güvenlik denklemleri kurma ihtiyac? hissediyor.
- Körfez ülkelerini ?srail’e yönlendiren ve ?brahim Anla?malar?na zemin haz?rlayan, bu endi?e oldu.
?srail ile Arap devletleri aras?nda artan angajman -?ran tehdidinin de etkisiyle- bölgede ç?kar temelli yönelimlerin öne ç?kmas?n? sa?lad?.
- Filistinlilerle dayan??ma gibi prensipler arka planda kald?.
Bu bölgesel dönü?üm sürecinde ?srail, hem yeni f?rsatlarla hem de zorluklarla kar??la?acakt?r.
- Artan ?ran tehdidi göz önünde bulundurularak ?srail, bu dönü?üm sürecinde Orta Do?u’daki konumunu geli?tirmek ve güçlendirmek için stratejik ve dengeli bir politika takip etmelidir.

‘‘Türkiye-?srail Normalle?mesi: Devam Edecek mi?’’ ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[3]

Türkiye ve ?srail, büyükelçilerini geri göndererek ili?kilerinde tam normalle?me karar? ald?.
- Önceki benzer süreçlerden farkl? olarak bu kez ?srail temkinli davran?rken Türkiye süreci h?zland?rmaya istekli görünüyor.
- Türkiye’nin bu tavr?n?n arkas?nda normalle?me sürecini Haziran 2023 seçimlerinden yeterince önce sona erdirerek, ?srail ile normalle?menin seçmen tercihleri üzerindeki olumsuz etkisini k?rmak olabilir.
Türkiye, ?srail ile ili?kilerini iyile?tirmeyi Washington’a giden bir yol olarak görüyor.
- Temmuz ay?nda Amerikan Kongresi, Türkiye’ye F-16 jetlerinin sat???na ili?kin k?s?tlay?c? de?i?iklikleri kabul etmi?ti. O dönemde Amerikan Yahudi Komitesi, (AJC) Kongre üyelerine bir mektup göndererek de?i?iklikleri desteklediklerini ifade etmi?ti.
- Gelecekte Ankara, Türkiye-ABD ili?kilerindeki olas? bir bozulmay? ?srail ile olan ili?kilerine ba?layabilir.
?srail ile normalle?me, Türkiye’nin Birle?ik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve M?s?r da dâhil olmak üzere Orta Do?u’daki di?er ülkelerle yürüttü?ü normalle?me süreçleriyle de örtü?mektedir.
- Bu normalle?melere paralel Ankara’n?n son dönemde Esed’e yönelik dahi olumlu sinyaller vermesi, Türk d?? politikas?n?n s?f?rlanmas? olarak de?erlendirilebilir.
- Bu yumu?aman?n aksine Türkiye’nin, Yunanistan’a ve GKRY’ye kar?? tavr? gün geçtikçe daha da keskinle?iyor.
?li?kilerin gelece?i aç?s?ndan belirleyici olabilecek bir di?er konu ise Filistin meselesidir.
- Türkiye geçmi?teki net ?srail kar??t? pozisyonunun aksine yeni dönemde ?srail ile olan ili?kileri ile Filistin ile olan ili?kilerini dengelemeye çal???yor.
- Çe?itli olumlu göstergelere ra?men Türkiye’nin Hamas’a kar?? tutumunun de?i?ip de?i?medi?i net de?il. Erdo?an’?n ?srail’in Hamas’a yönelik taleplerine olumsuz cevap vermesi ili?kileri etkileyebilir.
Türkiye’nin ?srail ile ilerletmek istedi?i en önemli konulardan birisi de ?srail do?al gaz?n?n Türkiye’ye ya da Türkiye üzerinden ihraç edilmesidir.
- Böyle bir proje ile Türkiye, Rus gaz?na ba??ml?l???n? azaltabilir ve Avrupa’ya enerji transferi noktas?ndaki konumunu güçlendirebilir.
- ?srail aç?s?ndan böyle bir proje Yunanistan, GKRY ve M?s?r gibi bölgesel müttefikleriyle aras?n?n aç?lmas?na neden olacakt?r.
- Ayr?ca, mevcut ?srail gaz? miktar?, üretim maliyetleri ve ?srail’in di?er ülkelere olan mevcut taahhütleri göz önüne al?nd???nda, böyle bir projenin ekonomik aç?dan uygulanabilir olup olmad??? hâlâ net de?il.
?li?kilerin gelece?i aç?s?ndan olumlu senaryolar üretmek de mümkündür.
- ?srail ile Türkiye aras?nda olumlu ili?kilerin geli?tirilmesi, her iki ülkenin kar?? kar??ya oldu?u as?l tehditlere odaklanmas?na imkan sa?layacakt?r.
- ?srail, di?er bölgesel müttefikleriyle birlikte Türkiye’yi bölgesel forumlara entegre etmenin yollar?n? aramal?d?r.
- Türkiye-?srail ili?kileri, Türkiye’nin Filistin politikalar?na etki etme potansiyeli ta??maktad?r. (Örne?in, Filistinlilere yönelik Bat? ?eria’dan yap?lacak ve Türk hava yolu ?irketleri taraf?ndan gerçekle?tirilmesi beklenen uçu?lar?n ba?lat?lmas? gibi)
Sonucu ne olursa olsun normalle?me süreci ?l?mla?t?r?c? bir etkiye sahiptir.