?srail’in Gözünden Katar ve Körfez | Kas?m 2021

Kas?m Ay? Önemli Geli?meler

2 Kas?m 2021: Bennett-Selman bin Hamad el-Halifa Görü?mesi

?srail Ba?bakan? Naftali Bennett ve Bahreynli mevkida?? Selman bin Hamad el-Halifa, Glasgow’da gerçekle?tirilen BM ?klim Konferans?n?n oturum aralar?nda bir araya geldi. Bu görü?me, ?brahim Anla?malar?ndan bu yana iki ülke Ba?bakanlar? aras?nda gerçekle?en ilk görü?me olarak kayda geçti. Görü?me hakk?nda detayl? aç?klama yap?lmazken Bahreyn Haber Ajans?, görü?mede bölgesel kalk?nma, bar?? ve istikrar? koruma konular?n?n vurguland???n? belirtti.

4 Kas?m 2021: Hükümet, Bütçe S?nav?ndan Geçti.

?srail’in 2021 bütçesi 61’e kar?? 59 oyla meclisten geçti. Böylece 2018 y?l?ndan bu yana ilk kez bütçe onaylanm?? oldu. Bütçe sürecinde ya?an?lacak olas? bir olumsuzluk koalisyonun da??lmas? ve erken seçim için önemli bir sinyal olarak ele al?n?yordu. Ancak hükümet bu testten ba?ar?yla geçmi? oldu. Bütçede en çok dikkat çeken kalem ise Arap toplumunun ?artlar?n? iyile?tirmek için ayr?lan 10 milyar dolarl?k finansman oldu.

11 Kas?m 2021: ABD, ?srail, Bahreyn ve BAE Ortak Deniz Tatbikat?

ABD, ?srail, Bahreyn ve BAE K?z?ldeniz’de ortak askeri tatbikat gerçekle?tirdi. Be? gün süren tatbikat hakk?nda Jerusalem Post’a aç?klama yapan ?srailli bir yetkili, tatbikat?n “?ranl? dü?manlar?n?n varl???na ve Orta Do?u sular?ndaki sald?rganl???na tepki olarak gerçekle?tirildi?ini” ifade etti. Tatbikat, normalle?me süreci sonras?nda BAE ve Bahreyn’in kat?l?m?yla gerçekle?en ilk askeri tatbikat olarak kayda geçti.

15 Kas?m 2021: ABD BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield – Bennett Görü?mesi

ABD BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield, ?srail’e gerçekle?tirdi?i ziyaret kapsam?nda Ba?bakan Naftali Bennett ile bir araya geldi. Toplant? öncesi yapt??? aç?klamada Thomas-Greenfield, ?srail’in Arap kom?ular?yla ili?kilerini geli?tirme noktas?nda att??? ad?mlar?n bölgeyi daha güvenli ve müreffeh hale getirdi?ini vurgularken, ?srailli ve Filistinlilerin e?it ölçüde özgürlük, refah ve güvenli?i hak etti?ine inand?klar?n? ifade etti. Ziyaretin ana gündem maddelerinin ABD’nin Kudüs’te açmak istedi?i konsolosluk, ?srail’in Bat? ?eria’da yürüttü?ü in?a faaliyetleri, 6 Filistinli STK’n?n terör listesine al?nmas? gibi konular ve BM’nin bu hususlarda ?srail’e kar?? tak?nd??? tav?r oldu?u tahmin ediliyor.

22 Kas?m 2021: BAE-Ürdün-?srail Enerji ve Su Alan?nda Ortak Niyet Beyan?

Ürdün, BAE ve ?srail, enerji ve su alan?nda ortak bir projenin fizibilite çal??malar? için niyet beyan? imzalad?. Ürdün taraf?ndan yap?lan aç?klamada beyan?n hukuki aç?dan bir anla?ma niteli?i ta??mad??? ifade edildi.

24 Kas?m 2021: Benny Gantz’dan Fas Ziyareti

?srail Savunma Bakan? Benny Gantz Fas’a bir ziyaret gerçekle?tirdi. Ziyaret esnas?nda ?srail ve Fas aras?nda istihbarat, savunma sanayii ve e?itim gibi alanlarda i? birli?i mutabakat zapt? imzaland?. Ziyaretin ikinci günü olan 25 Kas?m tarihinde ?srailli Calcalist gazetesi, ?srail Savunma Bakanl???n?n siber yaz?l?m sat???na izin verdi?i ülkeler listesinde büyük oranda bir eksiltmeye gitti?ini aç?klad?. Calcalist taraf?ndan aç?klanan listede Suudi Arabistan ve BAE gibi Fas’?n da yer almamas? dikkat çekti.

25 Kas?m 2021: Katar-?srail Aras?nda Elmas Ticareti Anla?mas? ?ddias?

?srailli Globes gazetesi Katar ile ?srail’in elmas ticareti noktas?nda bir anla?maya vard???n? iddia etti. ?ddiaya göre Dubai benzeri bir modelde serbest elmas ticareti bölgesi kurmak isteyen Katar, ?srailli tüccarlar?n bölgeye eri?im noktas?nda ayr?mc?l??a u?ramayaca??n? deklare etti. Anla?man?n ilk planda ciddi bir ticari getirisi olmayaca??n?n belirtildi?i haberde, anla?man?n ikili ili?kilerin vard??? noktay? ve ?srail’in bölgede ticari aç?dan elde etti?i güçlü konumu göstermesi bak?m?ndan önemli oldu?u ifade edildi.

26 Kas?m 2021: ?ngiltere’nin Hamas Karar?

Birle?ik Krall?k siyasi ve askeri kanad? farketmeksizin Hamas’?n tamam?n? terör örgütü olarak tan?yan karar? kabul etti. Bu ad?m sonras? ?srail Ba?bakan? Naftali Bennett ?ngiliz mevkida?? Boris Johnson’a te?ekkür etti.

Kas?m Ay?nda ?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Katar ve Körfez Hakk?nda Ç?kan Haber ve Yay?nlar

“Suudi Arabistan-Lübnan Krizi: Lübnan’a Bir Darbe Daha” ba?l?kl? yaz? INSS’de yay?mland?.[1] Yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:

Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleriyle ya?anan krizin Lübnan ekonomisine etkileri ?u ba?l?klar alt?nda ele al?n?yor:
- Suudi Arabistan’?n, Lübnan’?n dördüncü en büyük ticaret orta?? olmas?,
- Körfez ülkeleri taraf?ndan Lübnan’a verilen maddi yard?m taahhütlerinin dondurulmas? ihtimali,
- Körfez ülkelerinde çal??an yar?m milyona yak?n Lübnanl?dan gelen 3 ila 5 milyar dolar civar?ndaki döviz ak???n?n tehlikeye girmesi.
Yaz?da Suudi Arabistan’?n bu Lübnan hamlesinin esas nedeninin, Lübnan hükümetinin tamamen Hizbullah’?n güdümünde kald???na dair inanç oldu?u ifade ediliyor.
Riyad yönetiminin bu hamleyi ?ran’la devam eden diyaloglarda Tahran yönetimine kar?? bir bask? arac? olarak kullanmak üzere tasarlam?? olabilece?i ihtimaline yer veriliyor.
Ayr?ca Suudi Arabistan’?n, Lübnan’la sadece diplomatik ili?kileri kesmekle yetinmeyip ithalat? ve ekonomik yard?mlar? durdurma gibi çe?itli ekonomik yapt?r?mlar uygulama karar? almas?n?n, Suudi Arabistan’?n son dönemde zarar gören bölgesel statüsünü yeniden güçlendirme giri?imi olarak ele al?nabilece?i belirtiliyor.
Bu hamlenin, Suudi Arabistan’?n Lübnan’da Hizbullah ve ?ran hakimiyetini zay?flatma noktas?ndaki giri?imlerinden taviz vermeyece?ini gösterdi?ine de?inilirken mevcut durumda tam tersi bir etkiye sahip olabilece?i ifade ediliyor. Muhaliflerinin zay?fl??? göz önüne al?nd???nda Körfez ülkelerinden uzakla?man?n Lübnan’da Hizbullah’? daha güçlü bir konuma getirebilece?i ifade ediliyor.
Ba?ta ABD ve Fransa olmak üzere Bat?l? ülkelerin sürece müdahil olarak Hizbullah’? zay?flatacak ortak formüller üzerine Körfez ülkeleriyle birlikte çal??malar? tavsiye ediliyor. Aksi takdirde Lübnan’?n Körfez’den ve Bat?’dan uzakla?mas? ?srail’in aleyhine bir durum olarak nitelendiriliyor.

“Orta Do?u’daki Bölgesel Sorunlara Bölgesel Çözümler” ba?l?kl? yaz? Moshe Dayan Orta Do?u ve Afrika Ara?t?rmalar? Merkezinde yay?mland?.[2] Yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:

Arap Bahar?ndan sonra bölgede Müslüman Karde?ler’e kar?? tutumlar? esas?na göre iki temel kamp olu?tu?u (Katar-Türkiye ve Suudi Arabistan-BAE-M?s?r) bu kamplar?n ?ran’a kar?? birbirine z?t tav?rlar tak?nd??? belirtiliyor.
Son dönemde bu iki kamp ülkeleri aras?nda yo?un bir uzla?? aray???n?n ortaya ç?kt??? ifade ediliyor. Bu aray???n be? nedeni olarak ?u noktalara temas ediliyor:
- Biden hükümetinin Orta Do?u’yu öncelik olarak görmemesi
- ?ran-Suud görü?mesine bir cevap olarak Sünni devletlerin bölgesel sorunlara bölgesel çözüm üretme aray??lar?
- Müslüman Karde?ler’in M?s?r ve Sünni dünyadan çekildi?i alg?s? neticesinde iki kamp aras?ndaki mücadelenin ideolojik boyutunun zay?flamas?
- Türkiye’nin artan izolasyonu neticesinde M?s?r, Suudi Arabistan ve BAE ile bir araya gelme aray??lar?na girmesi
- Küresel krizler, artan do?al gaz fiyatlar?, pandemi kaynakl? ekonomik kay?plar.

“?brahim Anla?malar? – Siber Boyut” ba?l?kl? yaz? Moshe Dayan Orta Do?u ve Afrika Ara?t?rmalar? Merkezinde yay?mland?.[3] Yaz?da k?saca ?u hususlara de?iniliyor:

?srail’in jeopoliti?i gere?i siber güvenlik alan?na uzun y?llard?r yat?r?m yapt??? ve bu sektörde önde gelen ülkelerden biri oldu?u belirtiliyor. Ayr?ca, ?srail ile Körfez ülkeleri aras?nda siber güvenlik noktas?nda i? birliklerinin ?brahim Anla?malar?ndan öncesine dayand??? ifade ediliyor. Bu aç?dan Suudi Arabistan ve BAE’nin, ?srail’in siber güvenlik alan?ndaki tecrübesinden istifade etmeye oldukça aç?k oldu?u, son anla?malarla birlikte Fas ile de bu alanda i? birliklerinin önünün aç?ld??? ifade ediliyor.
Bu noktada siber güvenlik alan?nda yap?lacak i? birliklerinin ?srail aç?s?ndan ?brahim Anla?malar?n?n derinle?tirilmesi ba?lam?nda önemli bir yumu?ak güç unsuru olarak ele al?nabilece?i belirtiliyor.
Ancak siber teknolojilerinin çift kullan?ml? (askeri-sivil) yap?s?na dikkat çekilerek, Pegasus krizi benzeri sorunlar?n önüne geçmek için, siber teknoloji ihracat?ndaki s?n?rlamalar?n ustal?kla belirlenmesi gerekti?i ifade ediliyor.

“Önce Suudi Arabistan, ?imdi Sudan: ?srail’in Normalle?me Stratejisi Neden Patl?yor?” ba?l?kl? yaz? Mitvim Enstitüsünde yay?mland?.[4] Yaz?da ?u noktalara temas ediliyor:

?srail’in Sudan ile normalle?me sürecinde stratejik hatalar yapt??? belirtiliyor. Sudan henüz bir geçi? sürecindeyken Sudan ile normalle?me yoluna gidilmesi; dönemin ?srail Ba?bakan? Netanyahu’nun kendi ?ahsi ç?karlar? için uzun vadede ülkenin ç?karlar?n? tehlikeye atmas? olarak yorumlan?yor.
?srail’in ?brahim Anla?malar? sürecinde bu derece co?kulu bir tav?r tak?nmas?, gizli kalmas? yahut a??rdan al?nmas? gereken görü?meleri ayan etmesi gibi sebeplerle farkl? ülkelerle geni?lemesi beklenen normalle?me anla?malar?n?n t?kand??? iddia ediliyor.

“Gizli Elmas Anla?mas?, ?srail ve Katar’? Resmi ?li?kiler Kurmaya Yakla?t?r?yor.” ba?l?kl? yaz? Globes gazetesinde yay?mland?.[5] Yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:

Katar’?n ?srail’le böyle bir anla?maya varmas?n?n, Dünya Kupas? öncesi küresel imaj?na katk? amac? ta??d??? ifade edilirken, görü?melere kat?lan bir yetkilinin Katar’?n, ç?karlar?na uygun oldu?u müddetçe ?srail’le daha fazla ticari anla?ma imzalamakta sorun ya?amayaca??n? ifade etti?i aktar?l?yor.
Katar’?n elmas ticaretine dahil olma sürecinin 3.5 y?l önce ba?lad??? ancak elmas piyasas?n? regüle eden borsa yönetiminde BAE ve ?srail’in oylar?yla veto edildi?i ifade ediliyor.
Katar’?n borsaya kabul edilme sürecinde Rusya’n?n kefil oldu?u ancak ?srail’in Katarl? yetkililerle direkt temas kurma noktas?nda ?srarc? oldu?u ve bu iste?in Katarl? yetkililerce kabul görmesiyle sürecin ba?lad??? belirtiliyor.
Katar’?n Dubai modeline benzer bir elmas ticareti kurmay? planlad???, bunun uzun bir süreç oldu?u ancak bu noktada ?srail’in muhalefetinin ortadan kalkmas?n?n önemli bir ad?m oldu?u ifade ediliyor.
Haberde Katar’?n ?srailli tüccarlara, planlanan serbest ticaret bölgesine girme ve gelecekte bir borsa kurulmas? halinde elmas ticaret ofisi açabilme sözü verdi?i ifade ediliyor. Ayr?ca Dünya Elmas Borsalar? Federasyonu Ba?kan?n?n, Katar’?n ?srail’in r?zas? olmadan elmas endüstrisinde me?ru bir oyuncu olamayaca??n? ve Doha’n?n bir elmas borsas? açma talebinde bulunmas? halinde bunun ?srail de dahil tüm dünyadan tüccarlar?n eri?imine aç?k olup olmad???n?n denetlenece?ini belirtti?i aç?klamalar?na yer veriliyor.
?srail’in BAE borsas? üzerinden ?srail’le diplomatik ili?kisi olmayan tüccarlarla da ba?lant?s? oldu?u, anla?man?n k?sa vadede somut ç?kt?lar? olmayaca?? ancak anla?man?n ikili ili?kilerin kopmas?ndan bu yana imzalanan ilk ticari anla?ma olmas? hasebiyle önem arz etti?i belirtiliyor.

Kas?m Ay? Genel De?erlendirme

ABD’nin bölgeden çekilme stratejisiyle ?ekillenen yeni dönem, Orta Do?u’da al???lagelmi? kampla?malar?n oldukça bulan?kla?t??? yeni bir denklem meydana getiriyor. Körfez ülkeleriyle ?ran aras?ndaki diyaloglar ile ba?layan bu bloklar aras? geçi?kenlik, art?k daha bariz bir biçimde kendini gösteriyor. Bir anlamda geride b?rakt???m?z dönemin paradigmas?na temel te?kil eden ?brahim Anla?malar?n?n yeni dönemde nas?l bir rol oynayaca??, ?srail aç?s?ndan önemli bir mesele te?kil ediyor. Yak?n zamana kadar anla?malar?n yatay geni?lemesi (farkl? ülkelere yay?lmas?) noktas?nda bir beklenti hâkimken yeni dönemde anla?malar?n dikey geni?lemesi de (var olan ülkelerle derinlik kazanmas?) oldukça önem kazanacak gibi duruyor. Zira bu kar??l?kl? uzla?? aray??? ortam? ve kamplar aras? geçi?kenlik, ?brahim Anla?malar?na taraf ülkeler ile ?srail aras?ndaki senkronizasyonu da etkileme potansiyeli ta??maktad?r. Özellikle BAE’nin, bu süreçte izleyece?i d?? politika stratejisi, ?ran’a kar?? tutumu ve müdahil oldu?u bölgesel çat??malardaki tavr? gibi meselelerde ?srail ile tam bir uyum içinde olmas? zor gözükmektedir. Bununla birlikte, BAE, ?srail ile baz? Arap ülkeleri aras?nda köprü vazifesi görebilir.

Bu duruma örnek olarak BAE’nin Suriye’yi Arap Ligine kazand?rma giri?imleri verilebilir. Bu giri?imde öncü bir rol üstlenen BAE yönetiminin ?srail ve Suriye yönetiminin talepleri ve hedefleri aras?nda nas?l bir denge oynayaca?? kritik bir önem te?kil etmektedir. Bu noktada Tel Aviv-Abu Dabi aras?ndaki ili?kilerin derinli?i ve i? birli?inin boyutlar? belirleyici bir rol oynayacakt?r.

?srail bas?n?nda yer alan de?erlendirmeler, Suriye’de Be?ar Esed’in me?ruiyetini yeniden kazanmas?n? ?ran tehdidine kar?? ?srail’in elini rahatlatacak bir ad?m olarak ele al?yor. Özellikle Esed’in ?ran’?n son sald?r?lar?na verdi?i reaksiyonlara odaklanan bu analizler, Esed’in istedi?i takdirde ABD ve ?srail’e yönelik ?ran merkezli sald?r?lar? önleyebilece?inin mesaj?n? verdi?ini iddia ediyor. ?srail taraf?ndan Washington’a Esed hükümetine yönelik tutumunda bir de?i?iklik yapmas? yönünde bask? yap?ld???na dair bilgiler de bas?nda yer buluyor.

Benzer ?ekilde Lübnan’a kar?? Körfez ülkelerinin son hamleleri de ?srail ile koordinasyon noktas?nda bir kopukluk olarak nitelendirilebilir. Yukar?da özeti verilen, INSS’te yay?mlanan Suudi Arabistan-Lübnan Krizi ba?l?kl? yaz?da da benzer endi?eler dile getirilmektedir. Yaz?da, Körfez ülkelerinin Suudi Arabistan önderli?inde Lübnan’a kar?? ald??? yapt?r?m kararlar?n?n ?srail için endi?e verici oldu?u ifade edilmektedir. Zira Lübnan’?n Körfez ülkelerinden ve onlardan gelen ekonomik desteklerden kopmas? bir anlamda Lübnan’?n tamamen Hizbullah’?n eline teslim edilmesi anlam?na gelmektedir. Bu aç?dan ilgili yaz?da Bat?l? ülkelerin de dahil oldu?u daha koordineli bir yakla??m?n benimsenmesi önerilmektedir. Bu göstergeler ?srail’in do?al müttefik olarak gördü?ü ülkelerin d?? politika hamleleri konusunda da endi?eler ta??yaca??na i?aret etmektedir. Esasen bu durum kamplar aras? s?n?rlar?n esnedi?i yeni paradigman?n do?al bir sonucu olarak de?erlendirilebilir.

Bu noktada bu paradigma henüz ?srail’le normalle?me yoluna gitmemi? di?er bölge ülkelerinin ?srail’e yakla??m?nda pragmatik bir dönü?üme de i?aret edebilir. ?kili ili?kilerde ihtilafl? meselelerin ikinci plana at?larak mevcut ko?ullarda elveri?li olan alanlarda i? birli?ini öngören diplomasi tarz? yeni dönemin tipik özelliklerinden birisi olarak de?erlendirilebilir. Katar ile ?srail aras?nda elmas ticareti noktas?ndaki etkile?im, ilerleyen süreçte vuku bulacak bu tarz pragmatik diplomasi hamlelerine bir örnek te?kil edebilir. Benzer ?ekilde bu sürecin ?srail’le daha önce normalle?me yoluna gitmi? Ürdün ve M?s?r ile aras?ndaki ili?kileri de etkileyebilece?ini ifade edebiliriz. Washington Yak?n Do?u Politikas? Enstitüsünde yay?mlanan ve Ürdün-BAE-?srail aras?ndaki üçlü niyet beyan?n? konu alan yaz? da benzer iddialar? ifade ederek Ürdün ile girilen bu sürecin ?brahim Anla?malar?n?n geli?tirilmesi noktas?nda yeni bir model getirebilece?ini ifade ediyor. Bu modele göre yeni yakla??m, ?brahim Anla?malar?na yeni ülkeler katma giri?imi yerine ?srail-Arap bar???n?n eski üyeleriyle ili?kileri güçlendirmek.

Temsil etti?i blokun merkezinde yer alan ?srail’in henüz ili?kilerini normalle?tiremedi?i ülkelerle ili?kiler geli?tirme noktas?nda ne denli esnek davranaca?? da bir di?er soru i?areti olarak ele al?nabilir. Mevcut durumda ?srail, ?ran kar??t? bloku esnetme noktas?nda Körfez ülkeleri kadar rahat davranamayabilir. Körfez ülkelerinin ?ran’a kar?? sahip oldu?u diyalog geli?tirme gibi çe?itli diplomatik araçlara ?srail sahip de?ildir. Bu aç?dan ?ran tehdidinin bölgedeki ilk ve temel muhatab? ?srail olarak gözükmektedir. Bu durum ?srail’in daha tutucu bir tav?r tak?nmas?na sebep olabilir. Zira benzer durumda ?srail, Türkiye ile yak?nla?man?n Do?u Akdeniz’deki mevcut ili?kilerine verebilece?i zarar endi?esini a?amam??t?r. Birkaç ayd?r ?srail’le yak?nla?ma konusunda Türkiye taraf?ndan verilen olumlu sinyallere ?srail taraf?ndan oldukça temkinli yakla??lmaktad?r. ?srail medyas?nda yer bulan ilgili analiz ve aç?klamalarda ?srail’in bu temkinli tutumunun temel nedeni olarak, Yunanistan ve GKRY ile ili?kilerin zarar görmesinden duyulan endi?e gösterilmektedir.

Bu aç?dan Körfez ülkelerinin daha esnek bir tutum tak?nd???n? söyleyebiliriz. ?srail, ABD, BAE ve Bahreyn’in kat?l?m?yla gerçekle?en deniz tatbikat? da bu ba?lamda ?ran kar??t? blokun mevcut durumuna i?aret etmesi bak?m?ndan büyük öneme sahiptir. Zira son dönemde yap?lan yorumlar, ?brahim Anla?malar?yla kuruldu?u varsay?lan ?ran kar??t? bölgesel savunma blokunun imaj?n?n ciddi zarara u?rad??? yönündeydi. Bu aç?dan de?erlendirildi?inde ortak tatbikat önemli bir mesaj olarak görülebilir.

Sonuç

Bölgede ?brahim Anla?malar? etraf?nda ?ekillenen bloklar aras?nda geçi?kenlikler artm?? gözükmektedir. Bu durum ?srail ile ?brahim Anla?malar?na taraf olan devletlerin d?? politikalar?nda çe?itli ihtilaflar?n ortaya ç?kmas?na sebep olabilir. ?srail’in bu ülkelerle ili?kilerinin derinli?i, ?srail ile ?brahim Anla?malar?na taraf olan ülkeler aras?ndaki ili?kilerin gelece?i aç?s?ndan belirleyici bir role sahip olacakt?r. Bir anlamda ?srail, bu ülkeler üzerinden yeni denklemlerde elini güçlendirme ?ans?na sahip olacakt?r. Bir di?er aç?dan ise bu yeni ikili yak?nla?malar menfaat çat??malar?n?n do?mas?na da sebep olabilir. Bu bak?mdan ?srail için en k?ymetli alternatif, mevcut ili?kilerini korumak ve sa?lamla?t?rmak ad?na ad?mlar atmas? olacakt?r. Zira yak?n gelecekte ?brahim Anla?malar?na yeni devletlerin kat?lmas? zor gözükmektedir.

Referanslar