?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar
‘‘S?n?r Yok: Türkiye-Azerbaycan-?srail Üçlüsü ve Büyük Orta Do?u’’ ba?l???yla Moshe Dayan Orta Do?u ve Afrika Çal??malar? Merkezinde yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[1]
- Karaba? Sava?? sürecinde Türkiye ve ?srail, Azerbaycan ile ayn? safta yer ald?. Türkiye ile ?srail aras?ndaki uzla?? süreci göz önüne al?nd???nda bu üç ülke aras?ndaki ili?ki stratejik ortakl??a dönü?ebilir.
- Azerbaycan’da önemli bir Yahudi toplulu?u vard?r ve uzun y?llard?r güven içinde ya?amaktad?r.
- ?srail, petrol ihtiyac?n?n yar?s?ndan fazlas?n? Azerbaycan’dan sa?lamaktad?r.
- Azerbaycan, Hindistan’dan sonra ?srail askeri sanayisinin en büyük ikinci mü?terisidir.
- ?ran’la s?n?r kom?usu olmas?na ra?men ?srail’in Azerbaycan’a teknoloji transferinde bulunmas?, ili?kilerin stratejik niteli?inin aç?k bir göstergesidir.
- Karaba? Sava?? sonras? Ermeni yanl?s? gruplar ?srail’e bask? uygulad?. Ancak ?srail ç?kar temelli lobi gruplar?na boyun e?mek yerine stratejik orta??n?n yan?nda durmay? tercih etti.
- Sava? sonras? ili?kilerde yeni bir pencere aç?ld?. 2021 y?l?nda Azerbaycan ?srail’de diplomatik temsilcilik açma karar? ald?. ?ki ülke aras?nda tar?m ve g?da güvenli?i konusunda önemli anla?malar imzaland?.
- Bakü, Azerbaycan-?srail ili?kilerinin üçüncü bir tarafa kar?? geli?tirilmedi?ini belirtse de Azerbaycan ve ?srail aç?s?ndan ?ran ortak tehdittir.
- ?ran nükleer tehdidine kar?? bölge ülkeleri bir araya gelmelidir.
- Türkiye-Azerbaycan-?srail üçlüsü Bakü’nün stratejisi ve bölge jeopoliti?i aç?s?ndan yerinde bir hamle olacakt?r.
- Ukrayna Sava??’n?n gölgesinde ülkeler enerji ve g?da güvenli?i politikalar?n? gözden geçirmelidir. Azerbaycan’?n enerjisi, Türkiye’nin kaynaklar? ve ?srail’in teknolojisi bir araya geldi?inde olas? krizlere kar?? esnek çözümlere olanak sa?l?yor.
- Bu üçlü, ortak projelerle Orta Asya’daki etkinliklerini art?rabilir.
‘‘Orta Do?u De?i?iyor, ?srail Buna Haz?r Olmal?’’ ba?l???yla The Jerusalem Post gazetesinde yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[2]
- Biden’?n temmuz ay?ndaki Orta Do?u gezisi, bölgenin jeopolitik paradigmas?ndaki de?i?imi gösterdi. Bu de?i?imin temel sebepleri ?u ?ekilde özetlenebilir:
- Süper güçlerin tutumlar?ndaki de?i?im
- Yeni bölgesel dinamikler
- Jeo-ekolojik geli?meler
- Biden’?n bölge turunun en önemli aya?? ?srail de?ildi.
- Filistin meselesi art?k merkezili?ini kaybetti.
- Biden, Filistinlilere yaln?zca ekonomik jestlerde bulunmakla yetindi.
- Gezinin en önemli aya?? ?üphesiz Suudi Arabistan’d?.
- Petrol fiyatlar?ndaki art??, ABD’yi bu ziyarete mecbur b?rakt?.
- Ziyaret, ABD’nin bölgede etkinli?ini azaltma politikas?nda belirgin bir de?i?imi gösteriyor.
- Bölgesel aktörler, ABD’nin önceliklerini de?i?tirmesinden ciddi derecede etkilendi.
- Bölgede ABD varl???n?n azalmas? endi?esi ?srail’e yeni bölgesel dostlar kazand?rd?.
- ABD, ?ran’a kar?? dahi güç kullanmaktan kaç?n?yor. Bölge ülkeleri alternatif güvenlik denklemleri kurma ihtiyac? hissediyor.
- Körfez ülkelerini ?srail’e yönlendiren ve ?brahim Anla?malar?na zemin haz?rlayan, bu endi?e oldu.
- ?srail ile Arap devletleri aras?nda artan angajman -?ran tehdidinin de etkisiyle- bölgede ç?kar temelli yönelimlerin öne ç?kmas?n? sa?lad?.
- Filistinlilerle dayan??ma gibi prensipler arka planda kald?.
- Bu bölgesel dönü?üm sürecinde ?srail, hem yeni f?rsatlarla hem de zorluklarla kar??la?acakt?r.
- Artan ?ran tehdidi göz önünde bulundurularak ?srail, bu dönü?üm sürecinde Orta Do?u’daki konumunu geli?tirmek ve güçlendirmek için stratejik ve dengeli bir politika takip etmelidir.
‘‘Türkiye-?srail Normalle?mesi: Devam Edecek mi?’’ ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[3]
- Türkiye ve ?srail, büyükelçilerini geri göndererek ili?kilerinde tam normalle?me karar? ald?.
- Önceki benzer süreçlerden farkl? olarak bu kez ?srail temkinli davran?rken Türkiye süreci h?zland?rmaya istekli görünüyor.
- Türkiye’nin bu tavr?n?n arkas?nda normalle?me sürecini Haziran 2023 seçimlerinden yeterince önce sona erdirerek, ?srail ile normalle?menin seçmen tercihleri üzerindeki olumsuz etkisini k?rmak olabilir.
- Türkiye, ?srail ile ili?kilerini iyile?tirmeyi Washington’a giden bir yol olarak görüyor.
- Temmuz ay?nda Amerikan Kongresi, Türkiye’ye F-16 jetlerinin sat???na ili?kin k?s?tlay?c? de?i?iklikleri kabul etmi?ti. O dönemde Amerikan Yahudi Komitesi, (AJC) Kongre üyelerine bir mektup göndererek de?i?iklikleri desteklediklerini ifade etmi?ti.
- Gelecekte Ankara, Türkiye-ABD ili?kilerindeki olas? bir bozulmay? ?srail ile olan ili?kilerine ba?layabilir.
- ?srail ile normalle?me, Türkiye’nin Birle?ik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve M?s?r da dâhil olmak üzere Orta Do?u’daki di?er ülkelerle yürüttü?ü normalle?me süreçleriyle de örtü?mektedir.
- Bu normalle?melere paralel Ankara’n?n son dönemde Esed’e yönelik dahi olumlu sinyaller vermesi, Türk d?? politikas?n?n s?f?rlanmas? olarak de?erlendirilebilir.
- Bu yumu?aman?n aksine Türkiye’nin, Yunanistan’a ve GKRY’ye kar?? tavr? gün geçtikçe daha da keskinle?iyor.
- ?li?kilerin gelece?i aç?s?ndan belirleyici olabilecek bir di?er konu ise Filistin meselesidir.
- Türkiye geçmi?teki net ?srail kar??t? pozisyonunun aksine yeni dönemde ?srail ile olan ili?kileri ile Filistin ile olan ili?kilerini dengelemeye çal???yor.
- Çe?itli olumlu göstergelere ra?men Türkiye’nin Hamas’a kar?? tutumunun de?i?ip de?i?medi?i net de?il. Erdo?an’?n ?srail’in Hamas’a yönelik taleplerine olumsuz cevap vermesi ili?kileri etkileyebilir.
- Türkiye’nin ?srail ile ilerletmek istedi?i en önemli konulardan birisi de ?srail do?al gaz?n?n Türkiye’ye ya da Türkiye üzerinden ihraç edilmesidir.
- Böyle bir proje ile Türkiye, Rus gaz?na ba??ml?l???n? azaltabilir ve Avrupa’ya enerji transferi noktas?ndaki konumunu güçlendirebilir.
- ?srail aç?s?ndan böyle bir proje Yunanistan, GKRY ve M?s?r gibi bölgesel müttefikleriyle aras?n?n aç?lmas?na neden olacakt?r.
- Ayr?ca, mevcut ?srail gaz? miktar?, üretim maliyetleri ve ?srail’in di?er ülkelere olan mevcut taahhütleri göz önüne al?nd???nda, böyle bir projenin ekonomik aç?dan uygulanabilir olup olmad??? hâlâ net de?il.
- ?li?kilerin gelece?i aç?s?ndan olumlu senaryolar üretmek de mümkündür.
- ?srail ile Türkiye aras?nda olumlu ili?kilerin geli?tirilmesi, her iki ülkenin kar?? kar??ya oldu?u as?l tehditlere odaklanmas?na imkan sa?layacakt?r.
- ?srail, di?er bölgesel müttefikleriyle birlikte Türkiye’yi bölgesel forumlara entegre etmenin yollar?n? aramal?d?r.
- Türkiye-?srail ili?kileri, Türkiye’nin Filistin politikalar?na etki etme potansiyeli ta??maktad?r. (Örne?in, Filistinlilere yönelik Bat? ?eria’dan yap?lacak ve Türk hava yolu ?irketleri taraf?ndan gerçekle?tirilmesi beklenen uçu?lar?n ba?lat?lmas? gibi)
- Sonucu ne olursa olsun normalle?me süreci ?l?mla?t?r?c? bir etkiye sahiptir.
Referanslar