?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 19 – 26 Mart 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

 “Ukrayna Sava??: Arap Ülkeleri Kutuplar Aras?nda Manevra Yap?yor” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor[1]:

• Ukrayna sava??n?n patlak vermesinden bu yana bölgede Amerikan müttefiki olarak görülen birçok Arap ülkesinin Rusya’y? ele?tirmekten kaç?nd??? ve Rusya ile Bat? aras?ndaki krizden olabildi?ince uzak durdu?u ifade ediliyor. 
• Arap devletlerinin bu tutumu “stratejik riskten korunma” terimiyle ifade ediliyor. Buna göre kendilerini koruma noktas?nda ABD’ye tam olarak güvenemeyen Arap liderler iki kutup aras?nda dengeli bir politika takip ediyor. K?sacas?, ABD’nin yerini dolduracak bir güç olmad???n? kabul etmekle beraber onun bölgeye yakla??m?ndaki problemler sebebiyle di?er güç eksenleriyle de ba?lar?n? devam ettiriyorlar.
  • Körfez ülkeleri petrol fiyatlar?n?n düzenlenmesi noktas?nda Rusya ile birlikte hareket ediyor. Bu hususta ABD’nin üretim kotas?n? art?rma talebini reddederek Washington’a kar?? konumlar?n? güçlendiriyorlar.
  • Rusya ile turizm ve silah ticareti gibi alanlarda yeni i?birlikleri geli?tiriyorlar.
  • BAE, Rusya’n?n müttefiki Esed ile yak?nla??yor. Libya’n?n da Wagner güçlerini finanse etti?i aç?klan?yor.
• Sava??n ba?lamas?n? f?rsata çevirmek isteyen Körfez ülkelerinin ABD’ye çe?itli mesajlar verecek baz? politik hamlelerde bulundu?u belirtiliyor:
  • BAE, Çin üretimi L15 e?itim uçaklar?n? sat?n alabilece?ini aç?klayarak kendisine F-35 sat???n? durduran Biden hükümetine farkl? alternatifleri oldu?u konusunda bir mesaj veriyor.
  • Benzer ?ekilde Suudi Arabistan,  Çin Devlet Ba?kan? Xi Jinping’i ülkesine davet ederek ve Çin ile petrol ticaretini yuan üzerinden yapabilece?ini aç?klayarak benzer mesajlar veriyor.
• ABD üzerinde bu ?ekilde bask? olu?turan ülkelerin beklentileri ise ?u ?ekilde s?ralan?yor: 
  • ABD ile istihbarat ve savunma yeteneklerinin geli?tirilmesi konusunda daha fazla i? birli?i içinde olmay? umuyorlar.
  • Suudi Arabistan ise Muhammed bin Selman’?n Biden yönetimi taraf?ndan muhatap al?nmas?n? ve geli?tirmeyi planlad?klar? nükleer programda ABD’nin deste?ini almay? bekliyor.
• Ukrayna sava??n?n Arap devletlerine bir di?er etkisinin ise g?da güvenli?i konusunda oldu?u vurgulan?yor.
  • Arap devletleri aras?nda bu?day ithalat?nda Rusya’ya ciddi derecede ba??ml? olan birçok devlet bulunuyor.
  • Bu ülkelerde g?da fiyatlar? ?imdiden yükseldi. Fiyatlardaki bu art??, ekonomik olarak zor ?artlarda olan halk? daha fazla rahats?z ediyor.
  • Bu durum, ekonomik aç?dan zay?f Arap devletleri üzerinde Körfez ülkelerinin ekonomik nüfuzunun artmas?na sebep olabilir.
  • Artan bu ekonomik nüfuz zamanla siyasi karar alma süreçlerinde Körfez ülkelerinin etkili olmas?n? beraberinde getirebilir.

“Erdo?an’?n Menfaatleri: Dikkatli Olmak Gerekir” ba?l?kl? yaz?da ?u noktalara temas ediliyor[2]:

• Herzog ziyareti sonras? Türk yetkililer ile Hamas yetkilileri aras?nda görü?melerin ba?lad???, Türkiye’nin ?srail ile yak?nla?mas?n?n Hamas ile olan ili?kilerine zarar vermemesi için bir formül aray???nda oldu?u iddia ediliyor.
• Herzog-Erdo?an bulu?mas?n?n, Erdo?an’?n ?srail’e yakla??m?nda bir de?i?ikli?e i?aret etmedi?i, Erdo?an’?n ç?karlar? gere?i böyle bir taktiksel karar ald??? vurgulan?yor. Erdo?an’? bu yak?nla?maya iten gerekçeler ?u ?ekilde s?ralan?yor:
  • Popülaritesinin dü?mesi
  • TL’nin de?er kayb?
  • ABD ile ili?kilerdeki sorunlar
  • Bölgesel izolasyon
  • Yakla?an seçimler
• Hamas yetkililerinin Erdo?an’?n taktiklerini bildikleri için onu ele?tirmekten kaç?nd?klar? ancak endi?eli olduklar? iddias?na yer veriliyor.
• Erdo?an’?n Herzog ile birlikte düzenledi?i bas?n toplant?s?nda Filistin ve Kudüs konusundaki hassasiyetlerini vurgulamas?na dikkat çekilen yaz?da bunun Hamas kaynaklar? taraf?ndan Erdo?an’?n direni? hareketlerine kar?? s?cak tavr?n?n devam edece?i ?eklinde ele al?nd??? belirtiliyor.
• Yaz? boyunca Türkiye Cumhurba?kan? Erdo?an’a yönelik ithamlara s?kl?kla yer verilerek ?srail-Türkiye yak?nla?mas? tek boyutlu ve dar bir perspektiften ele al?n?yor.
• Türkiye-?srail yak?nla?mas? konusunda Türkiye-M?s?r yak?nla?mas?n?n önemli bir ders niteli?inde oldu?u ifade ediliyor. Buna göre Erdo?an, Do?u Akdeniz’deki menfaatleri gere?i M?s?r’a yak?nla?mak ad?na birkaç ad?m att? ancak bunlar samimi ad?mlar de?ildi. Neticede Sisi, iki ülke aras?ndaki görü?melerin durdurulmas? emrini verdi.

“M?s?r’daki Üçlü Zirve: Üç Bölge Liderinin Toplant?s?n?n Ard?ndan” ba?l???yla INSS’te yay?nlanan k?sa de?erlendirmede ?u hususlar dile getiriliyor[3]:

• ?arm El ?eyh’te M?s?r Cumhurba?kan? Sisi, ?srail Ba?bakan? Bennett ve BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed aras?nda gerçekle?en üçlü görü?menin, ortak endi?eleri ve ç?karlar? payla?an bölgesel bir eksenin olu?umunu sembolize etti?i ifade ediliyor.
• ?ran ile yürütülen nükleer görü?meler hususundaki ortak endi?eler:
  • ?srail ve BAE, anla?mayla alakal? çekincelerini alenen dile getiriyor.
  • M?s?r ise Körfez’deki müttefiklerini hedef alan Husi sald?r?lar?n?n Süvey? Kanal?n? ve M?s?r’?n bu kanal üzerinden elde etti?i döviz gelirlerini etkilemesinden endi?e duyuyor.
• Ukrayna Sava??yla alakal? ortak meseleler:
  • Üç ülke de ABD’nin müttefiki ancak her birinin Rusya ile güvenlik ya da ekonomik konularda ortak ç?karlar? var.
  • M?s?r bu?day ithalat?n?n yar?s?n? Rusya’dan gerçekle?tiriyor ve Rus turizmine oldukça ba??ml? durumda. Ayr?ca Libya’da Rusya ile M?s?r aras?nda çe?itli i?birlikleri bulunuyor.
• M?s?r’da ve bölgede istikrar?n korunmas? noktas?ndaki ortak endi?eler:
  • Sava??n ba?lamas?ndan bu yana M?s?r’da g?da ve enerji fiyatlar?nda yükseli? ya?and?. Bu durum sosyal huzursuzlu?u ate?leyebilir.
  • Tel Aviv ile ?arm El ?eyh aras?nda direkt uçu?lar?n ba?lamas? turizm geliri kayb?n?n telafi edilmesi giri?imi olarak yorumlanabilir.
  • Abu Dabi ise M?s?rl? ?irketlere 2 milyar dolarl?k bir yat?r?m paketi duyurdu.

“Bennett’in Yeni Bar??? ve Eski Çirkin Bibi’nin Dönü?ü” ba?l???yla Haaretz’de yay?nlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor[4]:

• ?arm El ?eyh’te M?s?r Cumhurba?kan? Sisi, ?srail Ba?bakan? Bennett ve BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed aras?nda gerçekle?en üçlü görü?menin ele al?nd??? yaz?da ?srailli yetkililerin görü?meyi gizli tutma niyetinde oldu?u ancak görü?menin k?sa sürede bas?na s?zd??? iddia ediliyor.
• Ziyaret sürecinde Bennett ile Muhammed bin Zayed aras?nda yakla??k 5 saati bulan ikili görü?melerin gerçekle?ti?i öne sürülüyor.
• Bennett’in ABD yard?m? olmaks?z?n ve Netanyahu’dan daha az tecrübeye sahip olmas?na ra?men ?brahim Anla?malar?n? geli?tirmeye devam etmesi nedeniyle takdiri hak etti?i ifade ediliyor.
• Bennett’in temel d?? politika hedeflerinden birisinin M?s?r ve Ürdün’ü yeni bar?? furyas?na dahil etmek oldu?u, M?s?r’? geni? nüfusuyla önemli bir ekonomik pazar olarak gördü?ü belirtiliyor.

Referanslar

1. https://www.inss.org.il/publication/arab-states-and-the-war-in-ukraine/ 
2. https://jcpa.org.il/article/%d7%94%d7%90%d7%99%d7%a0%d7%98%d7%a8%d7%a1-%d7%a9%d7%9c-%d7%90%d7%a8%d7%93%d7%95%d7%90%d7%9f-%d7%98%d7%95%d7%a8%d7%a7%d7%99%d7%94-%d7%95%d7%9c%d7%9b%d7%9f-%d7%a6%d7%a8%d7%99%d7%9a-%d7%9c%d7%94%d7%96/
3. https://www.inss.org.il/social_media/the-tripartite-summit-in-egypt-behind-the-meeting-of-the-three-regional-leaders/
4. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.HIGHLIGHT-bennett-s-new-peace-and-the-return-of-bad-old-bibi-netanyahu-1.10697498?utm_source=mailchimp&utm_medium=content&utm_campaign=weekend&utm_content=22297418b6