?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar
“Türkiye ile Kar??l?kl? Büyükelçi Atamas?: Yan?lsama Yok” ba?l???yla Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsünde yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[1]
- ?ki ülke aras?ndaki yak?nl???n derecesini belirleyen her zaman Türkiye olmu?tur. Öte yandan ?srail, bölgesel bir güç olan Türkiye ile iyi ili?kiler kurmak için sürekli olarak istekli oldu?unu göstermi?tir.
- Türkiye, geni? nüfusu, Asya ve Avrupa aras?ndaki stratejik konumu, Karadeniz ve Akdeniz’deki bo?azlar?, NATO’nun en büyük ordusu olmas? ve etkileyici sanayi kapasitesiyle önemli bir ülkedir.
- Türkiye-?srail ili?kilerindeki de?i?im, Türkiye’nin ya?ad??? ekonomik krizle paralel geli?ti.
- Türkiye, ?srail gaz?n? Avrupa’ya ta??maya aday olarak bundan önemli bir ekonomik katk? bekliyor.
- ?srail ile yak?nla?ma, Türkiye ile ?brahim Anla?malar? ülkeleri aras?ndaki yak?nla?maya katk? sa?lad?.
- ?srail, ABD’nin Türkiye’ye yönelik ele?tirilerinin bir k?sm?n? yumu?atabilir.
- ?srail ile yak?nla?ma, Do?u Akdeniz’de ?srail, Yunanistan ve GKRY aras?ndaki siyasi i?birli?ini zay?flatmaya yönelik bir giri?im olarak de?erlendirilebilir.
- ?li?kilerin kötü oldu?u dönemde dahi iki ülke aras?nda çe?itli ba?lar devam ediyordu.
- Ekonomik alanda ikili ili?kiler sürekli geli?im halindeydi.
- Türkiye, mallar?n? Arap dünyas?na ihraç etmek için Hayfa Liman? ve Ürdün transitini kulland?.
- ?stanbul’daki havalimanlar?, ?srail’den pek çok destinasyon için ba?lant? noktas? haline gelmi?ti.
- Baz? ihtilafl? noktalar ikili ili?kileri gölgelemeye devam edecektir.
- Erdo?an ve Türk kamuoyu daha çok Filistin’e sempati besliyor.
- ?srail, Türkiye’nin Do?u Akdeniz’deki emellerini kabul etmeyecektir. Tam aksine ?srail bu arenada Türkiye’nin rakipleri olan Yunanistan ve M?s?r gibi ülkelerle i?birli?i halinde yer al?yor.
- Türkiye ile Libya aras?ndaki deniz anla?mas?, Do?u Akdeniz’den Avrupa’ya bir boru hatt? yahut elektrik kablosu in?as?n?n önünde önemli bir engel te?kil ediyor. Bu durum Türkiye-?srail ili?kilerini geriyor.
- Nihayetinde, Türkiye ile ?srail aras?ndaki ili?kilerin kayda de?er bir ?ekilde iyile?mesinin önündeki en büyük engel, Ankara’daki mevcut siyasi liderli?in sorunlu kimli?idir.
- Haziran 2023 seçimleri bu aç?dan baz? de?i?ikliklere gebe olabilir.
Putin ve Erdo?an Soçi’de Bulu?tu: Bat? Blokuna Kar?? Bir Ba?ka Meydan Okuma” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[2]
- 5 A?ustos 2022 tarihinde Rusya Devlet Ba?kan? Vladimir Putin ve Türkiye Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an Rusya’n?n Soçi kentinde bir araya geldi.
- Birkaç hafta önce iki lider Tahran’daki üçlü zirvede bir araya gelmi?ti. ?ki liderin eylül ay?nda ise ?angay ??birli?i Örgütü toplant?s?na kat?lmas? bekleniyor.
- Erdo?an’?n Rusya heyetinde, Milli Savunma, D??i?leri, Hazine ve Maliye, Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar ve Tar?m Bakanlar? ile Milli ?stihbarat Te?kilat? Ba?kan? yer ald?.
- Görü?ülen konular aras?nda ticaret, enerji ve Ukrayna ile tah?l anla?mas?n?n yan? s?ra Suriye ve Da?l?k Karaba?’daki çat??ma vard?.
- Erdo?an’?n ziyareti s?ras?nda bir ekonomik i?birli?i memorandumu imzaland?.
- Türkiye, Bat? ile Rusya aras?nda manevralar yaparak ç?karlar?n? korumaya çal??may? sürdürürken Rusya, bir NATO üyesi olan Türkiye ile ba?lar?n? güçlendirerek Türkiye ile Bat?’n?n aras?n? açmak istiyor.
- Görü?mede öne ç?kan ba?l?klardan birisi de enerji konusu oldu.
- Di?er boru hatlar?n?n aksine Rusya’dan Türkiye’ye uzanan TürkAk?m boru hatt? kesintisiz biçimde çal???yor. (Haziran ay?nda bak?m gerekçesiyle k?sa bir kesinti oldu.)
- K?? yakla??rken do?al gaz arz?nda bir kesinti olmamas? Türkiye aç?s?ndan büyük öneme sahip. Türkiye, gaz tedari?inin bir k?sm?n? ruble üzerinden ödemeye raz? oldu.
- Rusya taraf?ndan Akkuyu’da in?a edilen ve Rus Rosatom ?irketi taraf?ndan i?letilecek olan nükleer enerji santrali iki ülkenin enerji i?birli?i aç?s?ndan önem arz ediyor.
- Bat? yapt?r?mlar?na ra?men Rus Bankas? Sberbank bu proje için Türkiye’ye 5 milyar dolar aktard?. Aktar?lacak toplam mebla? ise 20 milyar dolar civar?nda.
- Türkiye ile artan ticaret, Bat? yapt?r?mlar? kar??s?nda zor durumda olan Rusya için önemli bir konumda. Türkiye ve Rusya, ticaret, in?aat, tar?m ve turizm alanlar? da dahil olmak üzere ekonomik ili?kilerini h?zland?rmaya devam etme niyetinde.
- Türkiye ve BM’nin ara buluculu?unda Rusya ile Ukrayna aras?nda imzalanan tah?l anla?mas? Türkiye aç?s?ndan büyük bir ba?ar?d?r.
- Anla?ma sayesinde birçok üçüncü dünya ülkesinin g?da güvenli?ine katk?da bulunuldu.
- Görü?mede Suriye ve Da?l?k Karaba? meseleleri de ele al?nd?.
- Erdo?an aç?s?ndan Suriye’nin kuzeyine düzenlenecek yeni bir askeri harekat, ülkenin güvenlik ç?karlar? ve 2023 seçimleri aç?s?ndan önem ta??yor.
- Erdo?an’?n ziyareti öncesinde Rusya Devlet Ba?kan? Sözcüsü Türkiye’yi Suriye’de istikrars?zl??a yol açabilecek ve “toprak ve siyasi bütünlü?ünü” tehlikeye atabilecek ad?mlardan kaç?nmaya ça??rd?.
- Görü?mede Erdo?an ve Putin çe?itli terör örgütleriyle mücadele için i?birli?i yapma konusunda mutab?k kald?lar.
- Soçi toplant?s? sonras? Türkiye D??i?leri Bakan? Suriyeli mevkida??yla Ekim 2021’de Belgrad’daki Ba?lant?s?zlar Hareketi toplant?s? çerçevesinde k?sa bir süre görü?tü?ünü bildirdi.
- Soçi’deki toplant?, çat??an pek çok ç?karlar?na ra?men Rusya ve Türkiye’nin aralar?ndaki i? birli?ini yo?unla?t?rma çabas?n? simgeliyor.
- Bat?, Rusya ile ili?kilerinde Türkiye’ye bir manevra alan? tan?yor.
- ?srail buna bakarak ABD’nin kendisine de ayn? hareket alan?n? sa?layaca??n? dü?ünmemeli ve Rusya’ya kar?? tutumunu yumu?atmamal?d?r.
- Türkiye’nin, Rusya ile Bat? aras?nda gidip gelirken ödedi?i/ödeyece?i bedelleri küçümsememek gerekir.
“?afak Operasyonunda Katar ve M?s?r’?n Rolü” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:[3]
- Gazze’ye gerçekle?tirilen operasyonlar sonras? ?srail Savunma Bakan? Gantz ve ABD Ba?kan? Biden, M?s?r ve Katar liderlerine ara buluculuk çabalar? için te?ekkür etti.
- 2021 y?l?na kadar rakip olarak görülen M?s?r ve Katar aras?nda yeniden bir yak?nl?k söz konusu. Bu yak?nla?ma ?srail için olumlu potansiyeller ta??maktad?r.
- Katar, Müslüman Karde?ler’e olan deste?i nedeniyle ba?ta M?s?r olmak üzere bölge ülkeleri taraf?ndan istikrars?zla?t?r?c? bir güç olarak görülüyordu.
- Orta Do?u’da siyasal ?slamc?l???n zay?flamas?na paralel olarak M?s?r ile Katar aras?nda bir yak?nla?ma gözlemleniyor. Katar ve Türkiye’nin ba??n? çekti?i siyasal ?slamc? kamp ile M?s?r, Suudi Arabistan ve BAE’nin yer ald??? pragmatik sünni kamp aras?ndaki ba?lar giderek kuvvetleniyor.
- Covid-19 krizi, Ukrayna sava?? gibi etkenler, bölgede ideolojik bölünmelerin yerine maddi kayg?lar? belirleyici faktör haline getirdi.
- G?da güvenli?i, enerji ve istikrar ç?karlar?, bölünmeden ziyade ortak olan? vurgulamakta ve güçlerin birle?mesini te?vik etmektedir.
- Mart 2022’de Katar D??i?leri Bakan? M?s?r’? ziyaret etti ve iki ülke bankac?l?k, emlak, enerji, ticaret, tar?m ve havac?l?k dahil olmak üzere çe?itli alanlarda toplam be? milyar dolarl?k bir yat?r?m anla?mas? aç?klad?. M?s?r verilerine göre 2020-2021 y?llar? aras?nda iki ülke aras?ndaki kar??l?kl? ticarette yüzde 76,4’lük bir art?? ya?and?.
- M?s?r ve Katar, Gazze ?eridi üzerinde büyük etkiye sahip ve ?srail’in Gazze politikalar? aç?s?ndan belirleyici rollerde yer al?yor.
- Katar’dan Gazze’ye aktar?lan mali yard?m, bölgede istikrar?n korunmas? aç?s?ndan büyük rol oynuyor ve ?srail y?llard?r bundan istifade ediyor.
- Son operasyon olan “?afak” operasyonunda Katar, ?srail ile Hamas aras?nda do?rudan ve ?ran arac?l???yla ?slami Cihat ile ara buluculuk mesajlar?n? iletmekte önemli bir rol üstlendi.
- Ara buluculuk faaliyetleri esnas?nda Katar, M?s?r ile i?birli?i halinde çal??t? ve Kahire ile ters dü?memeye gayret etti.
- Katar ve M?s?r’?n bu ara buluculuk faaliyetlerinden çe?itli ç?karlar? var.
- M?s?r’?n ç?karlar? Gazzeli gruplar?, Sina Yar?madas?’ndaki unsurlardan ve M?s?r’daki Müslüman Karde?ler’den ay?rmak, Gazze’de rakip unsurlara kar?? hegemonyas?n? güçlendirmek, ara bulucu statüsünden istifade ederek bölgedeki ve uluslararas? arenadaki konumunu güçlendirmek, Filistinlilerin koruyucusu s?fat?yla kendi rejimine me?ruiyet sa?lamak ve Gazze’nin yeniden in?as?nda yer alan M?s?rl? ?irketlerle alakal? ekonomik ç?karlar olarak özetlenebilir.
- Katar ise Gazze ?eridi’ndeki yeniden in?a çabalar?n?n zarar görmesini engellemek ve bölgesel sükunet ve istikrara katk?da bulunarak konumunu ve etkisini güçlendirmek için ?srail ile ?slami Cihat aras?nda ate?kes sa?lanmas?n? te?vik etmeye çal??t?.
- Katar ile M?s?r aras?ndaki yak?nla?ma ?srail aç?s?ndan çe?itli olumlu potansiyeller ta??yor:
- M?s?r ve Katar’?n ara bulucu pozisyonu için rekabet etmek yerine ortak hareket etmesi siyasi ve mali denklemi mükemmel hale getiriyor. (Katar’?n maddi gücü sayesinde M?s?r, bölgedeki Hamas, ?slami Cihat gibi aktörler üzerindeki etkisini art?r?yor.)
- Katar ile M?s?r aras?ndaki i?birli?i sadece Gazze ile s?n?rl? de?il. Libya’daki kriz, K?z?ldeniz’de seyrüsefer güvenli?i ve ?ran meselesi gibi birçok alanda i?birlikleri art?yor. ?srail aç?s?ndan de?erlendirildi?inde bu yak?nla?ma Katar’?n ?srail aç?s?ndan olumsuz politikalar?n?n törpülenmesi anlam?na gelebilir.
- Öte yandan M?s?r ile Kahire aras?ndaki yak?nla?ma, yeni bir bölgesel gerçeklik yarat?yor ve politikalar? her zaman ?srail’inkiyle örtü?meyecek ve hatta z?t olabilecek bir etki ekseni olu?turma potansiyeli ta??yor.
Referanslar