?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar
“?brahim Anla?malar?ndan Yemen Sava??na: BAE ve ?ran Tehdidi” ba?l???yla INSS’te yay?nlanan yaz?da ?u hususlar ele al?n?yor [1] :
- ?srail’in Körfez’deki ana müttefiki olarak nitelenen BAE ile ?ran aras?ndaki ili?kinin ele al?nd??? yaz?da BAE’nin ?ran’? ulusal güvenli?i aç?s?ndan en büyük tehdit olarak gördü?ü ifade ediliyor. BAE aç?s?ndan ?ran tehditleri a?a??daki gibi kategorize ediliyor:
- Stratejik bölgelere direkt sald?r?lar (petrol ve desalinasyon tesisleri)
- Vekiller arac?l???yla dolayl? sald?r?lar (Yemen’deki Husiler vb.)
- ?ç kar???kl?k ve terör potansiyeli (BAE’de mukim ?ranl?lar)
- Tunb ve Ebu Musa adalar?n? i?gal tehdidi
- Bu potansiyel tehditlere kar?? BAE’nin kendini güvenceye almak için iki tür tepki verdi?ine de?iniliyor:
- ?ran ile ekonomik ve diplomatik ba?lar? sürdürmek
- BAE-?ran ticareti 2018’de 13 milyar dolar? bulurken bu miktar BAE’nin nükleer anla?madan çekilme hususunda ABD’ye destek vermesi sonras?nda 7 milyar dolar seviyelerine geriledi.
- BAE, ABD ile ?ran aras?ndaki temaslardan endi?e duysa da ?ran’a yönelik yapt?r?mlar?n kald?r?ld??? bir senaryoda kazançl? ç?kacakt?r.
- ?ki ülke aras?nda diplomatik temaslar son dönemde geli?erek devam ediyor.
- ?ran’a kar?? savunma önlemleri almak
- Bu noktada BAE-?srail ili?kileri birçok ?ey vadediyor: Siyasi-stratejik düzeyde ortak koordinasyon, somut tehditlere kar?? operasyonel i? birli?i, güvenlik teknolojileri, özellikle füze savunma sistemleri vb.
- ?ran ile ekonomik ve diplomatik ba?lar? sürdürmek
- Son dönemde görülen BAE’nin ?ran’a yak?nla?mas?n?n, yukar?da bahsedilen iki yakla??m aras?ndaki dengeyi korumak maksatl? oldu?u ifade ediliyor:
- ?brahim Anla?malar? ?ran’?n tepkisini çekti ve BAE-?ran ili?kilerinde gerginlik yaratt?.
- BAE, ?srail’in operasyonel yard?mc?s? imaj?ndan kurtulmak istiyor. Zira nükleer anla?maya var?lmas? durumunda ?ran’?n bölgedeki statüsü iyile?ebilir.
- Husilerin BAE’ye gerçekle?tirdi?i sald?r?lar, ?ran’?n vekilleri arac?l???yla BAE’ye gönderdi?i bir tehdit olarak nitelendiriliyor.
- Yaz?n?n son k?sm?nda, BAE’nin ?ran’a yönelik bu çift tarafl? politikas?n?n bilincinde olan ?srail’in olas? bir nükleer anla?maya var?lmas? durumunda BAE’nin ?ran’a kar?? bölgesel cephedeki rolünde de?i?iklikler olabilece?ini göz önünde bulundurmas? gerekti?i ifade ediliyor.
“BAE Sald?r? Alt?nda: Bir D?? Politika Testi” ba?l?kl?, Muhammed bin Zayed döneminde BAE’nin d?? politikas?na dair de?erlendirmelere yer verilen yaz?da ?u noktalara temas ediliyor [2]:
- Muhammed bin Zayed döneminde BAE d?? politikas?n?n daha proaktif ve zaman zaman sald?rgan bir çizgide ?ekillendi?i ifade ediliyor. (Yemen, Suriye, Libya ve Afganistan sava?lar?na kat?l?m)
- Bu süreçte BAE’nin bar?? süreçlerinde aktif rol ald??? belirtiliyor. (Etiyopya-Eritre, Taliban-ABD, ?brahim Anla?malar?)
- D?? politikada yumu?ak ve sert güç kullan?m? aras?ndaki dengenin süreç içerisinde de?i?iklik gösterdi?i ifade ediliyor:
| Yumu?ak Güç: Arap Bahar? sonras? yumu?ak güç yat?r?mlar? artt?. (DP World’ün yat?r?mlar?, Emirates markas?n?n ön plana ç?kar?lmas?, uluslararas? spor kulüplerine sponsorluk vb.) |
| Sert Güç:Suriye (2014), Libya (2014) ve Yemen (2015) sava?lar?na kat?l?m bir dönüm noktas?yd?. |
| Yeniden Yumu?ak Güç:2019 y?l?nda BAE’nin Yemen’den çekilmesi ve ?ran’la görü?melere ba?lamas? bir di?er dönüm noktas? oldu. ?srail ile ?brahim Anla?malar?, Katar ve Türkiye ile buzlar?n eritilmesi bu dönü?ümün bir parças? olarak ele al?nabilir. |
- Küçük bir devlet olan BAE’nin küresel arenada bu derece etkili olmas?n?n arkas?ndaki dinamikler ?u ?ekilde s?ralan?yor:
- Sert Güç Ekseni: ?yi e?itimli ve vatansever sava? birlikleri, yerel vekiller ve yabanc? paral? askerler ile modern bir ordu
- Yumu?ak Güç Ekseni: Yerel ve bölgesel ittifak a??n?n geli?tirilmesi
- BAE’ye yönelik Husi sald?r?lar?n?n, BAE’yi 2019’dan bu yana takip etti?i uzla?mac? yakla??mdan uzakla?t?rarak sert güç kullan?m?na dönece?i yeni bir dönüm noktas? olabilece?i iddias?na yer veriliyor:
- Sald?r?lar?n BAE yönetim kademesi taraf?ndan ülkenin egemenli?ine do?rudan bir tehdit olarak ele al?nd??? ifade ediliyor.
- Bu sald?r?lara kar??l?k olarak BAE’nin Husilere ve ?ran hedeflerine olas? sald?r?s?n?n BAE’yi uzla?mac? tav?rdan uzakla?t?raca?? dile getiriliyor.
- Bu süreçte ?ran’la diyaloglar? sürdürmenin bir zay?fl?k emaresi olarak de?erlendirilece?i ifade ediliyor.
“Türk Liras?na Ne Oldu?” ba?l???yla Moshe Dayan Merkezinde yay?nlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor [3]:
- 2001 y?l?nda Kemal Dervi? ile ba?layan ve 2002 y?l?nda AK Parti iktidar? döneminde de devam ettirilen, AB’ye adayl?k süreciyle paralel ilerleyen Ortodoks ekonomi modeli sayesinde Türk ekonomisinin bir istikrara kavu?tu?u belirtiliyor. Ancak özellikle 2018 y?l?ndan bu yana Türkiye’de ekonomik istikrar ve politikalar konusunda ciddi sorunlar oldu?una de?iniliyor.
- Yaz?da son bir y?l içerisinde TL’nin ya?ad??? dramatik dü?ü?, yüksek TEFE (%99) ve TÜFE (%49) oranlar? ile yabanc? para mevduatlar?n?n toplam banka mevduatlar? içerisindeki pay? (+%68) gibi göstergelere vurgu yap?l?yor.
- Ekonomideki bu krizin nedeni olarak ?u hususlara temas ediliyor:
- 2018 y?l?nda ba?kanl?k sistemine geçilmesiyle gerçekle?tirilen idari reform, bakanl?klarda -bakan d???ndaki- üst düzey bürokratlar? pasifize etti.
- Bu durum Türkiye’nin politika olu?turma mekanizmalar?na yans?yarak etkili bir politika analizi ve politika olu?turma kabiliyetini köreltmi?tir.
- Büyüme rakam? gibi olumlu ilerleyen göstergelerin yan?lt?c? oldu?u belirtilen yaz?da, istikrarl? bir ekonomik plana sahip olmas? halinde Türkiye’nin bu göstergelerde çok daha yüksek potansiyellere sahip olabilece?i iddia ediliyor.
- Paris Anla?mas?n?n yürürlü?e girmesi Türk ekonomisi için bir ?ans olarak nitelendiriliyor.
- Ye?il dönü?ümün Türkiye gibi yap?sal bütçe aç??? olan ülkeler için ekonomik aç?dan bir yap?sal dönü?üm anlam?na geldi?i ifade ediliyor.
- Türkiye’nin ihracat?n?n %60’?n?n G7 ülkelerine oldu?u belirtilerek zor da olsa Türkiye’nin bu ülkelerle aras?ndaki önemli politika de?i?ikliklerini kapatacak bir ekonomik dönü?üm sürecine girmesinin mümkün oldu?u ifade ediliyor.
“Türkiye Bekleyebilir” ba?l???yla Kudüs Kamu Ara?t?rmalar? Merkezinde (Jerusalem Center for Public Affairs) yay?nlanan yaz?da ?u noktalara temas ediliyor [4]:
- Diplomatik krizlerle geçen 10 y?l?n ard?ndan Erdo?an’?n ?srail ile yak?nla?mak için çe?itli ad?mlar att??? ifade ediliyor.
- Cumhurba?kan? Erdo?an’?n ?srail ile yak?nla?ma karar? almas?na olanak sa?layan etkenler olarak ?unlar s?ralan?yor:
- Netanyahu hükümetinin sona ermesi,
- Yeni bir ABD yönetiminin olmas?,
- Trump’?n “Yüzy?l?n Anla?mas?” plan?n?n gündemden dü?mesi.
- Türkiye’nin ?srail ile yak?nla?ma arzusu, d?? politikada ya?anan bir dönü?ümün parças? olarak de?erlendirilerek Türkiye ile M?s?r, BAE ve Suudi Arabistan gibi ülkeler aras?nda artan diyalo?a ve Cumhurba?kan? Erdo?an’?n bölgesel sorunlarda oynad??? aktif role dikkat çekiliyor. (Bölge ülkelerine ziyaret, Ukrayna ziyareti, Putin görü?mesi vb.)
- Yaz?da Erdo?an’?n, Müslüman Karde?ler hareketinin üst düzey bir temsilcisi oldu?u iddias?na yer veriliyor.
- Türkiye-M?s?r ve Türkiye-?srail yak?nla?mas?n?n Müslüman Karde?ler hareketi liderlerinin tepkisini çekti?i ancak Erdo?an’?n bu kararlar? kendi siyasi bekas? için ald??? iddia ediliyor.
- Erdo?an’?n siyasi aç?dan zor bir dönemde oldu?u iddia ediliyor. Bu pozisyondan istifade ederek ?srail’in Türkiye’deki Hamas ofisinin kapat?lmas? için bask? yapmas? gerekti?i ifade ediliyor.
- Hamas’?n Türkiye ofisinin faaliyetleri hakk?nda a?a??daki iddialara yer veriliyor:
- 12 Haziran 2014 tarihinde kaç?r?lan ve daha sonra ölü bulunan 3 ?srailli gencin, kaç?r?lma ve öldürülme emirlerinin ?stanbul’dan geldi?i iddia ediliyor.
- ?stanbul’da siber sava? ve kar?? istihbarat birimleri olan gizli bir Hamas ofisi oldu?u iddia ediliyor.
- ?stanbul’daki gizli ?ubenin Hamas lideri Sinvar’?n ki?isel bir projesi oldu?u ve bu ofisi askeri kanad?n amaçlar? için kulland??? iddia ediliyor.
- Türkiye’deki Hamas ofisinin geçti?imiz Kas?m ay?nda Kudüs’te bir sald?r? gerçekle?tiren Fadi Ebu ?ihaydam’a silah temin etti?ine dair kan?tlar oldu?u iddia ediliyor.
- Yaz?da bu ofisin faaliyetleri göz önüne al?narak ?srail’in Türkiye ile ili?kileri geli?tirme noktas?nda aceleci davranmamas? ve ofisin kapat?lmas? için Türkiye’ye bask? uygulamas? gerekti?i ifade ediliyor.
“Erdo?an’?n Tehlikeli Kucakla?mas?” ba?l?kl? yaz?da ?u hususlara temas ediliyor [5]:
- Ayn? hafta içinde gerçekle?en iki tarihi ziyarete dikkat çekiliyor:
- Erdo?an’?n BAE ziyareti
- Bennett’in Bahreyn ziyareti
- Bennett’in Bahreyn ziyareti ve Bahreyn-?srail ili?kileri hakk?nda olumlu nitelemeler yap?l?rken iki kusura dikkat çekiliyor:
- Bennett’in ?srail bas?n?na yapt??? aç?klama esnas?nda Bahreyn Kral?’n?n ad?n? unutmas?,
- Bennett’in “bölgedeki liderlerle ilk görü?me turunu tamamlad???n?” söylemesi ancak gazetecilerin ona Fas liderleriyle henüz görü?medi?ini hat?rlatmas?.
- Erdo?an’?n BAE ziyareti ile Erdo?an-Herzog aras?ndaki diyalog birlikte de?erlendirilerek bu geli?meler bölgede yeni bir kampla?man?n habercisi olarak nitelendiriliyor: Suudi Arabistan ve BAE gibi pragmatik kamp ile Katar ve Türkiye gibi siyasal ?slam’?n temellerini olu?turan ülkelerin kurdu?u ve ?srail’in entegre oldu?u yeni bir ortakl?k.
- Yaz?n?n devam?nda Erdo?an’?n ?srail kar??t? söylemleri, Hamas’?n Türkiye’deki faaliyetleri, Türkiye ile Yunanistan ve GKRY aras?ndaki ili?ki gibi faktörler üzerinden ?srail’in bu blo?a dahil olmas?n?n ne denli do?ru oldu?u tart???l?yor.
Referanslar: