?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar
Moshe Dayan Ortado?u ve Afrika Çal??malar? Merkezi k?demli ara?t?rmac?s? ve Tel Aviv Üniversitesi Kürt Çal??malar? Program? Ba?kan? Ofra Bengio’nun “Türkiye ?srail’i Yeniden Faydal? Buluyor” ba?l?kl? yaz?s?nda ?u hususlara temas ediliyor[1]:
- ?srail-Türkiye ili?kilerinin son yirmi y?l?n?n anla??lmas?n?n AK Parti hükümetinin anla??lmas?yla mümkün olabilece?i belirtilerek AK Parti iktidar? inceleme alt?na al?n?yor:
- Erdo?an, 2003 y?l?nda iktidara geldi?inde ?u temel hedefleri belirledi:
- ?slam ve demokrasinin birlikte var olabilece?ini kan?tlayarak di?er Müslüman ülkelere örnek olmak
- Türkiye’nin kronik ekonomik sorunlar?n? çözmek
- Ordunun siyasetteki etkisini k?rmak
- Bat?’ya kar?? daha ba??ms?z bir politika izleyerek Türkiye’nin d?? ili?kilerini çe?itlendirmek
- Erdo?an, 2003 y?l?nda iktidara geldi?inde ?u temel hedefleri belirledi:
- ?lk dönemde Erdo?an’?n ?srail ile ili?kilerinde samimi oldu?u belirtilirken Türkiye ile ?srail aras?ndaki ili?kilerin ?u sebeplerden ötürü geriledi?i ifade ediliyor:
- Ehud Olmert’in Türkiye ziyaretinin hemen akabinde Gazze’de Hamas’a yönelik bir operasyon ba?latmas?
- 90’l? y?llarda Türk ordusu ile ?srail aras?nda kurulan stratejik ili?kiler, Erdo?an döneminde ordunun gücü k?r?lmas? hasebiyle geriledi.
- Ayn? dönemlerde vuku bulan Mavi Marmara olay? ile ili?kiler oldukça geriledi.
- 2009 y?l?ndan itibaren ?slamc?l?k Türk politikas?nda daha yo?un hissedilmeye ba?land?. Buna paralel olarak Türkiye, Müslüman Karde?ler ve Hamas ile yak?nla?arak kendini Filistin ve Mescid-i Aksa’n?n koruyucusu olarak konumland?rd?.
- Bu süreçte Kudüs, Erdo?an’?n ki?isel meselesi haline geldi. Türkiye-?srail ili?kilerinde görülen iyile?meler k?sa süreli oldu.
- Türkiye ile ili?kilerinin bozulmas?ndan sonra ?srail’in, Türkiye’nin çevresindeki ülkelerle ili?kilerini geli?tirdi?i ifade ediliyor. (?srail-Yunanistan-GKRY üçgeni)
- ?brahim Anla?malar? ile BAE’nin de bu üçgene dahil olmas?n?n Ankara taraf?ndan tepkiyle kar??land??? belirtiliyor.
- Erdo?an’?n ba?lang?çta belirledi?i 4 ana hedeften hiçbirinin gerçekle?medi?i ifade edilerek Türkiye’nin son dönemde ya?ad??? sorunlara yer veriliyor:
- Erdo?an’?n popülaritesi giderek dü?tü.
- TL de?er kaybetti.
- ?ddial? bölge politikalar? beklenen etkiyi yaratmad?, d?? politika söylemleriyle realite aras?ndaki uçurum geni?ledi.
- Bat?’dan ba??ms?z d?? politika stratejisi sebebiyle AB ile ili?kiler durma noktas?na geldi.
- Bütün bunlar?n neticesi olarak Türkiye’nin d?? politikas?nda son dönemde bir dönü?üm oldu?u ifade ediliyor:
- BAE ile yak?nla?ma (Ekonomik gerekçeler)
- ?srail ile yak?nla?ma (?srail ve Yahudiler üzerinden ABD ile yak?nla?ma, ekonomik gerekçeler)
- Son k?s?mda ise Türkiye ve ?srail’in Ukrayna sava??ndan nas?l etkilendi?i inceleniyor:
- ?srail: Suriye’de ?ran hedeflerine yönelik hareket özgürlü?ünü kaybetmemek ad?na Rusya’y? dü?man olarak konumland?ram?yor.
- Türkiye: Rus gaz?na ba??ml?. Benzer ?ekilde Suriye’deki güçlerinin birer Rus hedefi haline gelmesini istemiyor.
- Buna binaen iki ülke de Ukrayna sava??yla alakal? benzer politikalar takip ediyor.
“Türkiye’ye Menfaat Ziyareti” ba?l?kl? yaz?da ?u hususlar dile getiriliyor[2]:
- Türkiye’nin son dönemde ya?ad??? sorunlara temas ediliyor:
- Erdo?an’?n popülaritesini kaybetmesi
- TL’nin de?er kayb?
- Bölgesel tecride maruz kalmas?
- Biden ile ili?kilerin kötü gitmesi
- Erdo?an’?n ?srail ile yak?nla?ma hamlesi, koltu?u koruma refleksiyle al?nm?? menfaatçi bir hamle olarak de?erlendiriliyor.
- Ç?karlar?n de?i?mesi halinde Erdo?an’?n tekrar ?srail aleyhine ad?mlar atabilece?i dolay?s?yla ?srail’in dikkatli olmas? gerekti?i ifade ediliyor.
- Görünürde farkl? mesajlar verse de kapal? kap?lar ard?nda Erdo?an’?n bir Müslüman Karde?ler üyesi ve Hamas destekçisi oldu?u ifade ediliyor.
“?srail Gaz Sektörü: ?imdi S?v?la?t?rma, Sonra Bar??” ba?l?kl? yaz?da ?u hususlara temas ediliyor[3]:
- Geçti?imiz ay ?srail’in gaz sahalar?n?n kaderini etkileyen iki önemli geli?meye i?aret ediliyor:
- ABD’nin EastMed Projesinden deste?ini çekmesi
- Rusya’n?n Ukrayna’y? i?gali
- Mevcut ?artlarda ?srail’in gaz ihracat? için en iyi alternatifinin Türkiye oldu?u belirtiliyor.
- EastMed Projesi’nin neden çöktü?üne de?inilen k?s?mda ?unlar zikrediliyor:
- Proje uygulanabilir olmaktan oldukça uzakt?. Temel amac? i?birli?i için bir platform olu?turmas?yd?.
- Proje sayesinde ?srail, Yunanistan, M?s?r ve GKRY aras?nda bir i?birli?i ortam? olu?tu ancak Türkiye bunun d???nda kald?.
- EastMed’e alternatif olarak ?srail’den Türkiye’ye bir do?algaz boru hatt? çekilmesi projesinin gündeme geldi?ine de?iniliyor ancak böyle bir projenin mevcut ?artlarda mümkün olmad??? ifade ediliyor:
- Böyle bir proje KKTC’nin fiilen tan?nmas? anlam?na gelecektir.
- Yunanistan ve GKRY ile ili?kiler bozulacak ve ?srail uluslararas? güvenilirli?ini kaybedecektir.
- Bütün bunlar? göz önünde bulundurarak ?srail için tek alternatifin s?v?la?t?r?lm?? do?algaz (LNG) oldu?u belirtiliyor.
- LNG sat???yla deniz s?n?rlar?yla alakal? tart??malar a??lm?? olacakt?r.
- Türkiye ile ?srail aras?ndaki i? birli?i artacakt?r.
- Türkiye’ye LNG sat??? ?srail’in bölgedeki di?er müttefikleriyle ili?kilerine zarar vermeyecektir.
“Hamas’?n Finansörü Genelkurmay Ba?kan? Kohavi ile Görü?tü: Katar Devler Ligine Böyle Yükseldi” ba?l?kl? yaz?da ?u noktalara temas ediliyor[4]:
- ABD-Katar ili?kilerinde son dönemde ya?anan geli?melere yer veriliyor:
- ABD, Katar’? NATO d??? önemli müttefik statüsüne yükseltti.
- Katar, Rus gaz? için en önemli alternatif konumunda yer al?yor.
- Katar, ABD’nin bölgedeki en önemli hava üssüne ev sahipli?i yap?yor.
- ?srail’in Katar’a yakla??m?nda son dönemde baz? de?i?iklikler oldu?u ifade ediliyor:
- Mossad Eski Ba?kan? Halevi, Katar’?n bölgede olumlu bir rol oynad???n? ve Müslüman Karde?ler’e ve Hamas’a verdi?i deste?in ?srail için bile tolere edilebilir bir gerçeklik oldu?unu söyledi. Yaz?da bu yakla??m?n ?srail’in mevcut tutumunu yans?tt??? iddia ediliyor.
- ?srail Genelkurmay Ba?kan? Kohavi’nin geçti?imiz hafta Katar’da gerçekle?tirdi?i iddia edilen görü?melerde Gazze’deki i? birli?inin ötesinde meselelerin gündeme geldi?i iddia ediliyor.
- Uzun süredir ?srailli yetkililerin Katar aleyhinde konu?mad??? belirtilerek Doha’n?n asl?nda ?srail’in dostu olarak görülebilece?i ileri sürülüyor.
- Katar’?n geçmi?ten gelen yüklü bir defteri oldu?u ifade edilerek ?unlara yer veriliyor:
- Suriye’de muhaliflere destek,
- Libya’daki Kaddafi kar??t? faaliyetler,
- Al Jazeera’nin yay?n politikas?,
- ?ran ile s?cak ili?kiler,
- Selefi örgütlerin desteklenmesi.
- Yeni dönemde bir devletin saf iyi ya da saf kötü olarak tan?mlanabilece?i siyah-beyaz bir gerçekli?i olmad??? belirtiliyor. Öyle ki Katar’?n bir yandan Tahran ile ili?kilerini sürdürürken di?er yandan ABD sava? uçaklar?na ?ran yanl?s? milislere sald?rmas? için topraklar?n? açt??? ifade ediliyor.
- ?srail aç?s?ndan Katar’?n yeni rolünün de bu gerçekli?e paralel de?erlendirilmesi gerekti?i ifade edilerek Katar’?n da di?er ülkeler gibi bir aç?dan iyi bir aç?dan kötü oldu?u vurgulan?yor.
“Katar ve Türkiye ile Yak?nla?ma: ?ran’? Ku?atma F?rsat?” ba?l?kl? yaz?da ?u noktalara de?iniliyor[5]:
- Katar’?n genellikle Bat? ve ?srail’de Körfez’in “kötü çocu?u” olarak tasvir edildi?ine de?inilen yaz?da Katar-?srail ili?kilerinin tarihi inceleniyor. Yaz?da yer verilen bu kronolojik incelemenin, ?srail-Katar ili?kilerinin zannedildi?i kadar kötü olmad??? imas?n? ta??d???n? söylemek mümkündür:
- 1993 Oslo Anla?mas? sonras? ?imon Peres ile Katar D??i?leri Bakan? gizli bir görü?me gerçekle?tirdi.
- 1994-1995 y?llar? aras?nda iki ülke aras?nda ?srail’e Katar gaz? sa?lama olas?l??? konusunda müzakereler yürütüldü.
- 1996 y?l?nda iki ülke aras?nda ticari temsilcilikler aç?ld?.
- ?kinci ?ntifada sürecinde Katar ?srail’deki diplomatik misyonlar?n? k?sa süreli?ine kapatt?.
- 2009 y?l?nda Dökme Kur?un Operasyonu sonras?nda ikili ili?kiler durdu. Katar taraf? ili?kileri yeniden canland?rmak istese de dönemin Ba?bakan? Netanyahu ve D??i?leri Bakan? Liebermann buna muhalefet ettiler.[6]
- Katar-?srail ili?kilerinin mevcut durumuyla alakal? a?a??daki noktalara de?iniliyor:
- ?srail’in de parças? oldu?u ABD Merkez Komutanl??? (CENTCOM) Katar’da faaliyetlerini sürdürüyor.
- Katar-ABD ili?kileri son dönemde ciddi bir yak?nla?ma gösteriyor.
- Katar, Rus gaz? için en önemli alternatif olarak görülüyor. Dolay?s?yla uluslararas? arenada konumunu güçlendiriyor.
- ABD’nin bölgeden çekilme stratejisi ?ran ile s?cak ili?kileri olan Katar’? bölgede stratejik bir oyuncu haline getiriyor.
- ?ddialara göre Katar, F-35 sat?n almak için ABD’deki ?srail etkisinden faydalanmak istiyor.
- Katar’?n yan? s?ra Türkiye ile de ili?kileri geli?tirmenin sa?layaca?? baz? avantajlar olarak ?unlara yer veriliyor:
- Bu yak?nla?ma, Hamas ve Müslüman Karde?leri zay?flatabilir.
- Türkiye ve Katar ile askeri i?birli?inin yeniden tesis edilmesi ?srail’in bölgesel statüsünü güçlendirecektir.
- ?srail; BAE, Bahreyn ve Azerbaycan’a ek olarak Türkiye ve Katar ile ba?lar? güçlendirerek ?ran’? güneyden ve kuzeyden ku?atabilir.
“ABD’nin Ortado?u’daki Hisseleri Dü?ü?te: Endi?elenmeliyiz” ba?l?kl? yaz?da ?u hususlar dile getiriliyor[7]:
- BAE ile Esed yak?nla?mas?n? konu alan yaz?da Biden döneminde ABD ile Ortado?u’daki müttefikleri aras?nda bir gerilimin meydana geldi?i, Arap ülkelerinin ABD’nin yeni bölge stratejisini anlamakta zorland??? ifade ediliyor.
- Bölgedeki ABD müttefiklerinin art?k arkalar?nda ABD’nin stratejik deste?ini hissetmedikleri için daha çekimser bir d?? politika takip ederek bölgesel gerilimleri dü?ürme derdinde olduklar? ifade ediliyor.
- ABD’nin bölgedeki müttefiklerini rahats?z eden politikalar? olarak ?unlara yer veriliyor:
- ?ran ile süren nükleer görü?meler
- Afganistan’dan apar topar çekilme
- Husilerin terör örgütü listesinden ç?kar?lmas?
- Katar-ABD yak?nla?mas?
- BAE ile Esed aras?ndaki yak?nla?man?n arkas?nda temel sebep olarak ABD’nin bölge politikas?n?n yer ald??? vurgulanarak bu yak?nla?ma, ABD’ye kar?? bir meydan okuma olarak nitelendiriliyor.
- Yine benzer sebeplerle Körfez ülkelerinin günlük petrol üretim kotas?n? art?rmaktan imtina ederek Moskova ile koordineli bir politika güttükleri ifade ediliyor.
- ABD’nin yeni bölge siyaseti sebebiyle ortaya ç?kan bu kar???k durumda ?srail’in ?u üç temel hedefi gütmesi gerekti?i belirtiliyor:
- Potansiyel hasar? en aza indirmek (ABD’nin DMO’yu terör listesinden ç?karma niyetini engellemek gibi)
- Tart??mal? konularda Washington ile sürtü?meden kaç?nmak (Filistin meselesi gibi)
- ABD’nin büyük ve eski stratejik müttefiki (?srail) ile yeni bölgesel müttefikleri aras?ndaki gerilimi yumu?atmak için güçlü bir çaba.
“Körfez Ülkeleri, ABD’nin Nükleer Anla?maya Dönmesi Beklentisine Rusya ile Misilleme Yapt?” ba?l?kl? yaz?da ?u hususlar dile getiriliyor[8]:
- Yaz?da Körfez ülkelerinin Rusya yanl?s? bir tav?r tak?nd?klar? iddia ediliyor. Bu tavr?n arkas?ndaki temel motivasyonun, nükleer anla?maya dönmek için büyük çaba gösteren ABD’ye bir misilleme yapma iste?i oldu?u ifade ediliyor.
- ABD’nin ?ran’?n vekilleri arac?l???yla yapt??? sald?r?lara göz yumdu?u belirtiliyor. Bu tavr?n Körfez ülkelerini oldukça rahats?z etti?i vurgulan?yor.
- Bu sebeple Suudi Arabistan ve BAE liderlerinin, Moskova’y? izole etmek için kendilerini kullanmak isteyen ABD Ba?kan? Joe Biden ile görü?meyi reddettikleri, Rusya’ya kar?? yapt?r?mlara kat?lmad?klar? ifade ediliyor.
- Tam aksine Suudi Arabistan’?n Çin’e satt??? petrolün kar??l???n? Yuan cinsinden almak için Çin ile görü?me halinde oldu?una dair haberler geldi?ine i?aret ediliyor. Böyle bir geli?menin ?u sinyalleri ta??d??? ifade ediliyor:
- ABD tek süper güç de?ildir. Çin para birimi de dolar kadar güven vermektedir.
- Bu sayede yapt?r?mlar kar??s?nda Rusya’ya bir bypass kanal? aç?labilir.
- ?ran ile nükleer anla?maya dönülmesinin ?srail aç?s?ndan da ciddi tehditler bar?nd?rd??? vurgulan?yor.
“Ukrayna’daki Sava?: Muhammed bin Selman Art?k Arzu Edilen Bir Figür” ba?l?kl? yaz?da ?u konulara temas ediliyor[9]:
- Trump döneminde Ka??kç? cinayetinin görmezden gelindi?i ancak Biden döneminde i?lerin tersine döndü?ü ifade ediliyor.
- Biden seçim kampanyas?nda Suudi Arabistan’? dengesiz bir ülke olarak tan?mlad?.
- Biden hükümeti Suudi Arabistan’a silah ihracat?na k?s?tlamalar getirdi.
- Suudi Arabistan ile ili?kiler geriledi ve Biden, MbS ile direkt ileti?ime geçmeyi reddetti.
- Ukrayna sava?? ile ABD-Suudi Arabistan ili?kilerinde i?lerin yeniden tersine döndü?ü ifade ediliyor. ABD yönetiminin petrol arz?n? art?rmak ve petrol fiyat?n? dü?ürmek için Suudi Arabistan’a muhtaç oldu?u belirtiliyor.
- BAE ve Suudi Arabistan’?n Ukrayna sava??nda ABD kar??t? bir tav?r tak?nmalar?n?n temel sebebinin ABD ile ili?kilerine zarar vermek de?il tam tersine geli?tirmek için Washington üzerinde bask? olu?turmak oldu?u ifade ediliyor:
- Suudi Arabistan’?n beklentileri: Yemen’deki sava?ta yard?m, ?ran’a kar?? bir nükleer program?n olu?turulmas? hususunda yard?m, Muhammed bin Selman’?n kabul görmesi.
- Yaz?n?n son k?sm?nda Suudi Arabistan ile Çin aras?ndaki yak?nla?maya dikkat çekiliyor.
- Körfez ülkelerinin Pekin ve Washington aras?nda hassas bir dengede yürüdükleri, bununla birlikte Çin’in yak?n gelecekte ABD’nin yerini almas?n?n mümkün olmad??? ifade ediliyor.
Referanslar.
- https://dayan.org/content/turkey-finds-israel-useful-again
- https://www.zman.co.il/297259/
- https://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1001405438
- https://www.maariv.co.il/journalists/Article-905092
- https://www.haaretz.co.il/blogs/mitvim/BLOG-1.10678123
- Yaz?da Netanyahu ve Liebermann’?n bu muhalefetinin ?srail D??i?leri Bakanl???ndaki yetkililerin tutumuna ayk?r? oldu?u ve bir hata oldu?u ifade ediliyor.
- https://www.ynet.co.il/news/article/sjjcyhem9
- https://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1001405979
- https://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1001405821