?srail’in Gözünden Körfez ve Türkiye | 01 – 07 Temmuz 2022

?srail Bas?n? ve Ara?t?rma Merkezlerinde Körfez ve Türkiye Hakk?nda Ç?kan Yay?nlar

“Ba?kan Biden’?n Ortado?u Ziyareti: ?srail için Öneriler” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?u hususlara temas ediliyor:[1]

• ABD Ba?kan? Joe Biden 13-16 Temmuz tarihlerinde Ortado?u ziyareti gerçekle?tirecek.
  • Biden, Filistin ve ?srail ziyaretlerinin ard?ndan M?s?r, Ürdün ve Irak liderlerinin de kat?laca?? K?K+3 zirvesine kat?lmak üzere Cidde’ye uçacak.
• Biden, Ka??kç? cinayeti sebebiyle Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman’a kar?? mesafeli bir tutum benimsemi?ti. Ancak ortaya ç?kan jeostratejik gerçeklik, yönetimi prensiplere ba?l?l?k yerine realist bir yakla??ma öncelik vermeye zorluyor. 
  • ABD’de enflasyonun yeni zirveleri görmesi ve yakla?an Kongre ara seçimlerinde Demokratlar?n ço?unlu?u kaybetme ihtimali, petrol fiyatlar?n? dü?ürme konusunda yönetim üzerindeki bask?y? art?rd?.
• ABD-Suudi Arabistan görü?mesinde ?u ba?l?klar?n ön plana ç?kmas? bekleniyor:
  • Suudi Arabistan’?n petrol üretimini art?rma taahhüdü ve bu sayede petrol fiyatlar?nda dü?ü?ün sa?lanmas?
  • ABD’nin Orta Do?u’daki itibar?n? yeniden tesis etmek
  • Arap ülkelerine, özellikle de Körfez ülkelerine, ABD’ye ana müttefikleri olarak güvenebileceklerini hissettirmek
  • ?ran’a kar?? i?birli?i çerçevesinde ?srail, Körfez ülkeleri ve di?er Arap ülkeleri aras?ndaki i?birli?inin geni?letilmesi
  • Suudi Arabistan ve ?srail aras?nda normalle?me
• Bu ziyaret ?srail aç?s?ndan neden önemli?
  • Ziyaret, ABD’nin ?srail’in yan?nda durmaya devam etti?inin önemli bir sembolü olarak görülüyor. ABD’nin bölgeden çekilmeye hevesli bir görüntü çizdi?i ?u dönemde ziyaret bu aç?dan önem arz ediyor.
  • Nükleer anla?ma yenilensin ya da yenilenmesin, Ba?kan Biden’?n ziyareti ?ran’?n bölgede yerle?me, füze ve ?HA kullan?m?n? geni?letme çabalar? kar??s?nda bölgesel koordinasyonu güçlendirmeyi amaçlamaktad?r.
  • Ziyaret, ?srail ile genel olarak Arap ülkeleri ve özellikle de Suudi Arabistan aras?ndaki normalle?me e?ilimini derinle?tirme potansiyeline sahiptir. 
• ?srail-ABD ili?kilerine dair ?u tavsiyeler dikkate al?nmal?d?r:
  • Her iki ülke de payla??lan ve farkl?la?an ç?karlar? net bir ?ekilde anlamal?d?r. ?srail, ABD’nin Çin ile rekabet ve Ukrayna’daki sava? hususundaki ç?karlar?n? ve önceliklerini mümkün oldu?unca dikkate alarak ABD Kongresi önündeki imaj?n? güçlendirmelidir.
  • ?ran hususunda ?srail ve ABD aras?nda yak?n koordinasyon zorunludur. ?srail, ABD yönetimiyle birlikte k?rm?z? çizgileri belirlemeye çal??mal? ve bu çizgilerin a??lmas? halinde verilecek siyasi, ekonomik ve askeri tepkiler üzerinde önceden mutab?k kalmal?d?r. 
  • ?ran’a kar?? bir koz olarak ?srail’in eylemlerine Amerikan deste?inin sa?lanmas? büyük önem ta??maktad?r. Bu aç?dan Biden’?n ziyareti ?ran’a kar?? yürütülecek bir harekata ili?kin ortak planlama aray???n? da yans?tmal?d?r. 
  • Ziyarette, Suriye ve Irak’ta ABD varl???n?n sürdürülmesinin önemi ?srail taraf?ndan vurgulanmal?d?r.

“Do?u Akdeniz Gündeminde Neler Var” ba?l???yla Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü (JISS)’te yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[2]

• Son y?llarda ?srail, GKRY ve Yunanistan aras?nda enerji ve askeri ili?kiler önemli ölçüde art?? gösterdi. Bu durum Türkiye’nin ?brahim Anla?malar?na yönelik politikas?n? de?i?tirmesine katk? sa?lad?.
  • Bu üç ülkeye ek olarak M?s?r, ?talya, Ürdün ve Filistin’i de içeren Do?u Akdeniz Gaz Forumu, do?al gaz sahalar?n?n geli?tirilmesine yönelik önemli bir bölgesel i?birli?i platformu haline geldi.
  • Ülkelerin liderleri s?kl?kla bir araya geldi ve ortak askeri tatbikatlar gerçekle?tirildi.
• ?srail-GKRY-Yunanistan aras?ndaki bu ortakl???n stratejik önemini art?rmak için ortak bir d?? politika gündemi belirlenerek çe?itli ad?mlar at?lmal?d?r:
  • ABD’nin Do?u Akdeniz hususunda daha duyarl? olmas? sa?lanmal?d?r.
    • ABD, Do?u Akdeniz aç?s?ndan kritik öneme sahip M?s?r’a yakla??m?n? “insan haklar?” ihlalleri üzerinden ?ekillendiriyor.
    • Libya’da ?slamc? unsurlara meylediyor.
    • Do?u Akdeniz Gaz Forumu’nun en önemli projesi olan EastMed boru hatt?ndan deste?ini çekti.
    • Artan enerji fiyatlar? Çin’e kayan ABD ilgisini bir süre daha Ortado?u’ya yöneltebilir. Bu f?rsattan istifade edilerek Do?u Akdeniz’deki bu üçlü ittifak?n önemi konusunda ABD ikna edilebilir.
  • Türkiye yerine Do?u Akdeniz Gaz Forumu üyesi olan M?s?r ile uyumlu bir yol haritas? ç?kar?lmal?d?r.
    • M?s?r, Yunanistan ve GKRY ile askeri ili?kilerini geli?tirdi. M?s?r-?srail ili?kilerinde de son dönemde iyile?me görülüyor.
    • Çe?itli nedenlerle daha ?l?ml? bir tav?r tak?nsa da Türkiye “Yeni Osmanl?c?” ve “?slamc?” dürtülerle hareket etmektedir.
  • Türkiye’yi kontrol alt?nda tutmak ad?na ortak hareket edilmelidir.
    • Ukrayna sava?? Türkiye’nin stratejik önemini art?rd?. ABD, Türkiye’nin Rusya taraf?nda olmas?n? istemedi?i için Ankara’ya belirli ölçüde serbestiyet tan?yor.
  • ABD-?srail-Hindistan ve BAE’den olu?an yeni Bat? Asya Dörtlüsü’nün Çin’in Ku?ak ve Yol Giri?imine alternatif olu?turma çabalar? desteklenmelidir.
    • Hindistan yönetimi, Hindistan’? BAE ve ?srail üzerinden Akdeniz’e ba?layarak Çin’in Ku?ak ve Yol giri?imine bir alternatif olu?turmaya çal???yor.
    • Böyle bir çaba ABD’yi memnun edecektir ve Yunanistan-GKRY-?srail-BAE bloku bunu desteklemelidir.
• Ukrayna Sava??, Avrupa’da dahi sava??n halen bir seçenek oldu?unu hat?rlatt?. Zay?fl?k sald?rganl??? davet eder. ?srail-Yunanistan-GKRY aras?nda bir ittifak olmasa da bu ülkeler cayd?r?c?l?k yeteneklerini güçlendirmelidir.

“Büyük Güç Rekabetinin Ortas?nda Arap Dünyas?” ba?l???yla INSS’te yay?mlanan yaz?da ?unlara temas ediliyor:[3]

• Arap ülkeleri d?? politikalar?nda giderek artan bir ba??ms?zl?kla hareket etmektedir.
  • ABD-Bat? etki alan?n?n bir parças? olarak görülen bu ülkeler Çin ve Rusya gibi ülkelerle yak?nla?makta ve siyasi, ekonomik, askeri i?birlikleri kurmaktad?r.
  • Arap ülkeleri bu sayede ABD üzerinde bir bask? olu?turmaktad?r.
• ABD: Halen Ortado?u’nun en büyük silah tedarikçisi konumundad?r ancak son dönemde ABD’nin bu statüsü biraz gerilemi?tir.
  • Rusya: 2017-2021 döneminde Rusya’n?n toplam silah ihracat?n?n yüzde 20’si ba?ta M?s?r ve Cezayir olmak üzere Orta Do?u’ya yap?lm??t?r. Rusya’dan M?s?r’a silah ihracat? %723 oran?nda artm??t?r. BAE için de Rusya önemli bir tedarikçi konumuna gelmi?tir.
  • Çin: ABD, Körfez ülkeleriyle Çin aras?nda güvenlik ba?lar?n?n geli?mesine ?iddetle kar?? ç?kmaktad?r. ABD, ?srail’in niteliksel askeri üstünlü?ünün korunmas? ve Füze Teknolojisi Koruma Rejimi gibi sözle?melere ba?l? kalarak bölge ülkelerine  baz? sistemleri satmaktan imtina etmektedir. Çin ise bölgeye savunma ihracatlar?nda bu sistemlere odaklanmaktad?r. (Geli?mi? ?HA’lar, füzesavar ve anti-drone sistemleri)
• Arap ülkeleri neden Rusya ve Çin alternatiflerine yöneliyor?
  • ABD’nin baz? silah sistemlerini satmay? reddetmesi
  • Tek bir tedarikçiye ba?l? kalmaktan kaç?nma iste?i
  • Bat?l? ülkelerin silah sat??lar?n? iç i?lerine ve insan haklar? gibi meselelere ba?lamas? (Cemal Ka??kç? suikast? sonras? Suudi Arabistan’a ithalat?n geçici olarak durdurulmas? gibi)
  • Çin ve Rusya’n?n Arap ülkelerinde ar-ge ve silah üretim tesisi kurmaya istekli olmas? (Çin ve Suudi Arabistan 2017 ve 2022 y?llar?nda insans?z hava araçlar? geli?tirmek ve üretmek için anla?malar imzalad?)
  • Suudi Arabistan ve BAE’nin kendi silah sanayilerini kurmak istemesi ve bu yüzden ilgili teknolojilere eri?im talep etmesi
  • Rusya ve Çin’in ?ran üzerinde nüfuz sahibi olmas?
• Yukar?da say?lan tüm nedenlere ra?men farkl? tedarikçilerden silah al?m? esasen siyasi nedenlere dayanmaktad?r.
  • Farkl? kaynaklardan silah tedari?i özel e?itim ve bak?m gerektirdi?i için ordu aç?s?ndan bir yük getirir.
  • Dolay?s?yla tedarik kaynaklar?n? çe?itlendirmenin as?l sebebi d?? güçlerle ba?lar?n? geli?tirmek ve prestij kazanmakt?r.
• Son dönemde baz? Arap ülkeleriyle Rusya ve Çin gibi ülkeler aras?nda nükleer enerji ve füze geli?tirme konular?nda stratejik i?birlikleri kuruldu?u gözlemlenmektedir.
  • Rusya: M?s?r’?n sivil nükleer program?na katk? sa?lamaktad?r.
  • Çin: Suudi Arabistan ile füze ve nükleer i?birli?ini giderek artt?rmaktad?r. ABD istihbarat?, Çin’in Suudi Arabistan’da füze transferi ve nükleer yak?t ile alakal? çe?itli tesislerin in?a sürecinde rol ald???na dair belgeler s?zd?rd?.
  • Pakistan: Son dönemde Suudi Arabistan ile Pakistan aras?nda geli?en stratejik i?birli?i de dikkat çekmektedir. Bu i?birli?ine dair çe?itli olas?l?klar bulunmaktad?r. (Teknik bilgi transferi, Suudi ekiplerin e?itimi, Pakistan’a uranyum zenginle?tirme konusunda finansman sa?lanmas?, Pakistan nükleer sistemlerinin Suudi Arabistan’da konu?land?r?lmas? vs.)
• Yap?lan kamuoyu ara?t?rmalar?, ABD’nin Arap kamuoyu nezdindeki statüsünün erozyona u?rad???n? ve Rusya-Çin gibi farkl? ülkelerle kurulan ili?kilere verilen kamuoyu deste?inin artt???n? göstermektedir.
  • Yap?lan bir ankete göre M?s?rl?lar?n %46’s? Rusya’y? kendilerini d?? tehditlere kar?? daha iyi koruyabilecek bir ülke olarak görürken, M?s?rl?lar?n sadece %12’si ABD için ayn? görü?e sahip.
  • Katar’da yap?lan bir anket, Katarl?lar?n %56’s?n?n ABD’ye güvenilemeyece?i fikrini ta??d???n? gösteriyor.
  • BAE halk?n?n  %50’si üç ana güç olan ABD, Çin ve Rusya ile ili?kileri e?it derecede önemli olarak tan?ml?yor.
• Bütün bu veriler göz önüne al?narak ?u sonuçlara ula??labilir:
  • Arap ülkeleri aras?nda müttefiklerini çe?itlendirme yönünde bir e?ilim öne ç?kmaktad?r.
  • Arap ülkeleri halen ABD’yi güvenlikleri için kilit bir unsur olarak görmektedir ancak ABD’nin güvenlik sorunlar?na kar?? ilgisiz tavr?ndan rahats?zl?k duymaktad?r.
  • Arap ülkeleri Çin ve Rusya’n?n yak?n gelecekte ABD’nin yerini alamayaca??n? bilmektedir. Ancak bu ülkelerin Ukrayna sava??nda sergiledi?i tarafs?zl?k, ABD’nin bölgedeki statüsü aç?s?ndan bir de?er kayb?na i?aret etmektedir.
  • Rusya ve Çin ile kurulan ba?lar, ABD’ye bask? yapmak ve ABD’den duyulan memnuniyetsizli?i ifade etmek için kullan??l? araçlard?r. (Körfez ülkelerinin petrol üretimini art?rmay? reddetmeleri buna örnek olarak verilebilir.)
  • Bu e?ilim uzun vadede ABD’den yava? ve kademeli bir uzakla?maya neden olabilir.
  • ABD, Çin ile Körfez ülkeleri aras?ndaki i?birli?ine gittikçe daha az tahammül göstermektedir. Körfez ülkeleri ABD ile ili?kilerinde eski denkleme geri dönmek istemektedir. (Petrol fiyatlar?n?n düzenlenmesi kar??l???nda güvenlik ihtiyaçlar?na daha fazla özen gösterilmesi)
  • Silah tedari?i temelde cayd?r?c?l??? güçlendirme ve bir krize haz?r oldu?unu gösterme amac? ta??maktad?r. M?s?r gibi ülkelerin ne tür beklentilerle silah ald??? sorusu ?srail aç?s?ndan önem ta??maktad?r.
• ?srail aç?s?ndan ?u öneriler göz önünde bulundurulmal?d?r:
  • Suudi Arabistan’da nükleer geli?tirme faaliyetleri oldu?una dair kan?tlara kay?ts?z kalmayarak elindeki istihbarat araçlar?n? geli?tirmelidir.
  • Körfez ülkeleri ve M?s?r son dönemde ciddi bir askeri y???nak yapm??t?r. ?srail bu durumun olas? tehditlerini göz ard? etmemelidir.
  • Arap ülkelerini ABD-Bat? blokunda tutmak ?srail aç?s?ndan stratejik bir önem ta??maktad?r. Bu ülkelerin ABD’nin geli?mi? silah sistemlerine sahip olmas?, Çin ve Rusya’n?n kuca??na itilmesine tercih edilmelidir.

Referanslar:

1. https://www.inss.org.il/publication/biden-visit-to-the-me/
2. https://jiss.org.il/en/inbar-what-is-the-agenda-for-the-eastern-mediterranean/
3. https://www.inss.org.il/publication/arab-states/