Site icon ???? ???????? ??????? ????? ??????

Irak Raporu | A?ustos  2022

 Bu ay ya?anan en önemli geli?meler:

Siyaset gündemi:

Hükümeti son dönemde kimin kuraca?? konusundaki anla?mazl?k, 2003’teki ABD i?galinden bu yana Irak siyasetine hakim olan ?ii güçler aras?ndaki krizi daha da ?iddetlendirdi.

Sadr Hareketi’nin lideri Mukteda es-Sadr, Irak’taki siyasi geli?meler nedeniyle Irakl?lar?n tehlikede oldu?unu belirterek, bu geli?melerin ülkedeki siyasi sistemi, anayasay? ve seçimleri kökten de?i?tirmek için bir f?rsat oldu?unu belirtti. Sadr Twitter üzerinden yapt??? bir aç?klamada, Irak’?n uluslar aras?nda ya yüce bir konumda olaca??n? ya da yozla?m??lar taraf?ndan kontrol edilen ve yabanc?lar taraf?ndan yönlendirilen bir ülke olaca??n? kaydetti. Sadr,  “Bu, yolsuzlu?u, kotalar? ve mezhepçili?i ortadan kald?rmak için bir f?rsat. Umar?m 2016’daki alt?n f?rsat? kaç?rma trajedisi tekrarlanmaz.” ifadelerine yer verdi.

Öte yandan, ?ii Koordinasyon Çerçevesi Gösteri Komitesi, Irak halk?n? devleti savunmak için bar??ç?l gösteri yapmaya ça??rd? ve son geli?meleri ?üpheli darbe planlamakla tehdit etmek, devleti dü?ürmek, me?ruiyetini ortadan kald?rmak ve devlete ve anayasal kurumlara hakaret olarak nitelendirdi. Fetih ?ttifak?’n?n gösteri ça?r?lar?na ra?men kat?lmama konusundaki kararl?l???, ?ii Koordinasyon Çerçevesi’ndeki ilk parçalanma belirtilerini gösteriyor. 

Fetih ?ttifak? ba?kan? Hadi al-Amiri, hem Sadr Hareketi’ne hem de ?ii Koordinasyon Çerçevesi’ne itirazda bulunarak kitlesel seferberli?in kontrolden ç?k?p ?iddete yol açabilece?i uyar?s?nda bulundu. Amiri, “Yeteri kadar kan döküldü, bundan sonra Irakl?lar?n kan?n?n dökülmemesi için herkesi sorumluluk üstlenmeye ça??r?yorum.” ?eklinde aç?klamada bulundu. 

Bu t?rman??, yakla??k 10 ayd?r en uzun siyasi durgunluk dönemini ya?ayan bir ülkede siyaset arenas?n? daha karma??k hale getirecektir. Nitekim halen Irak’taki partiler Cumhurba?kan? seçme ve yeni bir ba?bakan atama konusunda uzla?ma sa?layamad?.

Öte yandan, IKBY Ba?kan? Neçirvan Barzani, siyasi krizi kontrol alt?na almak için Erbil’de diyalog kurma önerisinde bulundu. Bu öneri, ?ii Koordinasyon Çerçevesi taraf?ndan memnuniyetle kar??land?.  Çerçeve, krizin çözümü için Hadi al-Amiri ba?kanl???ndaki komitenin siyasi partilerle diyalog kurmas? gerekti?inin alt?n? çizdi. 

 Bu ba?lamda aç?klama yapan ?ran D??i?leri Bakanl???, Irak’taki mevcut geli?melerin bir iç mesele oldu?unu ve Irakl? parti ve ak?mlar?n bu a?aman?n üstesinden gelebilecek güçte oldu?unu vurgulad?.

Ba?bakan Mustafa el-Kaz?mi, ülkedeki krize çözüm bulunmas?, güvenlik güçleriyle i? birli?i yap?lmas?, devlet kurumlar?na sayg? gösterilmesi ve kamu düzenine uyulmas? için tüm siyasi partileri ulusal diyalog kurmaya ça??rd?.

Uluslararas? tepkilere gelince, Irak’taki ABD büyükelçili?i yapt??? aç?klamada, “Bar??ç?l protestolar?, tüm taraflar? ?iddete ba?vurmaks?z?n anayasal haklar?n? kullanmaya ve hukukun üstünlü?üne uymaya te?vik etme” yönündeki deste?ini do?rulad?.

?ngiltere’nin Ba?dat Büyükelçisi Mark Bryson Richardson, Irak’taki siyasi gerilimlerden duydu?u endi?eyi dile getirerek Irakl? taraflar?, bu krizden kurtulmak ve federal hükümetin bir an evvel kurulmas? için çal??maya ça??rd?.

Türkiye D??i?leri Bakanl???, Irakl? taraflara “itidal” ça?r?s? yaparak onlar? “geni? ve kapsaml? bir hükümet kurmaya” ça??rd?. 

Bakanl?ktan yap?lan aç?klamada Ba?dat’ta ya?anan geli?melerin endi?e ile takip edildi?i ifade edilirken, “Irak’taki siyasi belirsizli?in en k?sa zamanda giderilmesini temenni ediyoruz.” denildi. 

Birle?mi? Milletler Irak misyonu, ulusal diyalog ça?r?lar?n? memnuniyetle kar??larken, siyasi liderlerin krize acil çözümler bulmak için ulusal ç?karlara öncelik vermeleri gerekti?ini vurgulad?.

Sadr Hareketi’nin lideri Mukteda es-Sadr, ?ii Koordinasyon Çerçevesi güçlerine, Irak’taki siyasi krizi sona erdirmeyi amaçlayan öneri mektuplar? göndermi?ti. Mektupta, Nuri el-Maliki liderli?indeki Kanun Devleti Koalisyonu ve Sadr Hareketi olmaks?z?n yeni bir hükümetin kurulmas? ve görev süresinin 1 y?l olmas? önerildi. Bir sonraki y?l?n eylül ay?nda ise erken parlamento seçimleri yap?lacak ve ba?bakan, Sadr Hareketi ile ?ii Koordinasyon Çerçevesi aras?nda yap?lan anla?ma ile belirlenecekti.

Kanun Devleti Koalisyonu ba?kan? Nuri el-Maliki ise Meclis’in tekrar oturumlar?na dönmedikçe erken seçimin çözüm olmayaca??n? belirterek, bu tip talepleri ele alacak makam?n Temsilciler Meclisi oldu?unu vurgulad?.

 10 A?ustos’ta Sadr hareketi lideri Mukteda es-Sadr, Irak yarg?s?na parlamentoyu feshetmesi için bir hafta mühlet verdi. Sadr, Cumhurba?kan?’na erken seçimler için bir tarih belirlemesi gerekti?ini vurgulayarak yarg?n?n halk? tekrar hayal k?r?kl???na u?ratmas? halinde, oturma eylemlerinin devam edece?ini ve protestocular?n ba?ka bir pozisyona geçece?inin alt?n? çizdi.

Ülkeyi saran siyasi krizin ard?ndan, iki ?ii kutup aras?nda silahl? çat??malar?n artaca?? korkular? devam ederken, Sadr’?n Bakan? olarak tan?nan Muhammed Salih el-Iraki, ?ii Koordinasyon Çerçevesi içindeki belirli güçlere sald?r? ba?latt?. Bu taraflar? ate?le oynamakla suçlayarak “oturma eylemine kar?? oturma eylemi” veya “gösteriye kar?? gösteri” yoluyla “iç sava??” körüklediklerini  belirterek, “Üçlü Çete” ifadelerini kulland?.

Kaz?mi, krizi incelemek ve krizden ç?kmak için bir çözüm bulmak üzere siyasi bloklar?n liderlerini, Birle?mi? Milletler Irak temsilcisi ve Yüksek Yarg? Konseyi ba?kan?n?n huzurunda bir toplant?ya ça??rd?. Ancak Sadr hareketi bu toplant?ya kat?lmayaca??n? duyurdu. Bu da krizi çözme ?ans?n? azaltt?.

Toplant?da parlamentonun feshedilmesine karar verildi, ancak belirli mekanizmalara göre, bu Sadr’?n talebi. Sadr destekçilerinin parlamento binas?na bask?n yapmas?na yol açan krizin odak noktas? da bu. 

Sadr Hareketi toplant?n?n kayda de?er bir sonucu olmad???n?, halk?n öfkesini daha da art?rd???n? savunarak destekçilerini oturma eylemine devam etmeye ça??rd?.

Toplant?dan sonra Ulusal Hikmet Ak?m? lideri Ammar el Hekim, Suudi Arabistan’a resmi bir ziyaret gerçekle?tirdi.

El-Hakim’in ziyareti, Riyad’?n mevcut siyasi krizi sona erdirmek ve Suudi Arabistan ile iyi ili?kileri olan ve bir rol oynayabilecek Sadr’a bask? yapmak amac?yla Irak ?ii taraflar? aras?nda farkl?l?klar? çözmede ara buluculuk yapmas? için bir giri?im olabilir.

 Özel diplomatik kaynaklar, Hekim’in Erbil’deki bir Suudi diplomatla 10 gün öncesinden ileti?im kurdu?unu ve siyasi kriz ile Sadr’?n son hamlelerini görü?mek üzere Riyad’? ziyaret etti?ini aktard?.

Sadr destekçileri, ba?ta “Parlamentonun feshedilmesi” olmak üzere çe?itli talepleri için Ba?dat’taki Yüksek Yarg? Konseyi’nin önünde oturma eylemi düzenledi. Bu eylem, Yüksek Yarg? Konseyinin çal??malar?n? ask?ya almas?na yol açt?.

Saatler sonra Sadr, destekçilerine “Meclis önündeki oturma eylemlerine devam ederken, devrimcilerin itibar?n? korumak için halka zarar vermemelerini” tavsiye etti.

Ancak Sadr siyasetten çekildi?ini ilan ederek ve bütün kurumlar?n? kapatarak herkese ?ok ya?att?. Sadr destekçileri, Ye?il Bölge içindeki Cumhuriyet Saray?’na bask?n düzenledi. Eylemler güney eyaletlere yay?ld?. Sadr destekçileri, Zikar, Vasit ve Maysan’daki valilik binalar?n? ele geçirdi.

Olaylar, Sadr Hareketi’nin Bar?? Tugaylar? ile koordinasyon çerçevesine ba?l? Asaib aras?nda silahl? çat??malara dönü?tü. ?ki gün boyunca, 30 ki?i hayat?n? kaybederken 800 ki?i yaraland?. Mukteda es-Sadr yeniden aç?klama yaparak destekçilerine geri çekilmeleri için 1 saat mühlet verdi. Sadr destekçileri bu ça?r?ya h?zl? yan?t verdi.

Seçimler ve hükümet kurma süreci, siyasi partiler aras?nda büyük bölünmeyi ortaya ç?kard?. Bu da ?ran için meseleyi çok karma??k hale getirdi. Ancak Sadr’?n kendisine iyi hizmet eden rejimi de?i?tirme konusunu gerçekten isteyip istemedi?ine dair ?üpheler var. Sadr, devletin kurumlar?n?n ço?unu kontrol ediyor, bu sayede destekçilerinin ço?unu istihdam ediyor. Bu yüzden rejimin, kendisinin daha hakim olaca?? bir ?ekilde devam etmesini istiyor.

Ancak bunu ?ran ad?na bir kay?p olarak tan?mlamak için henüz çok erken. Bu, herkes için bir kay?p olarak sonuçlanabilir. ?ii gruplar aras?ndaki herhangi bir iç sava??n sadece Irak için de?il pek çok ülke için etkisi büyük olacakt?r, yaln?zca Irak’ta daha derin bir etkisi olacakt?r. Petrol kaynaklar?, ço?u ülkenin ?ii bölgelerinde yer almas? nedeniyle petrol arz?ndaki olas? aksama bölgenin ve dünyan?n di?er bölgelerini etkileyecektir.

Zirveye, M?s?r Cumhurba?kan? Abdülfettah es-Sisi, Bahreyn Kral? Hamad bin Isa al-Khalifa, Birle?ik Arap Emirlikleri Ba?kan? ?eyh Muhammed bin Zayed al-Nahyan ve Irak Ba?bakan? Mustafa el-Kaz?mi kat?ld?.

Bu toplant?, El-Alameyn kentinin ev sahipli?i yapt??? ilk zirve olma özelli?ini ta??yor. Daha önce M?s?r’?n ba?kenti Kahire’de ve K?z?ldeniz’deki ?arm El-?eyh tatil beldesinde zirveler düzenlenmi?ti.

Bahreyn Kral? Hamad bin Isa al-Khalifa hariç bu zirveye kat?lan di?er 4 lider, geçen y?l Akabe Zirvesine kat?lm??t?. M?s?r, Irak ve Ürdün liderleri de daha önce birkaç zirve gerçekle?tirmi?ti. El-Alameyn’deki 5’li Arap Zirvesi daha önce yap?lan bu sürecin bir sonraki ad?m? olarak görüldü.

Alameyn Zirvesi, Suudi Arabistan’?n ev sahipli?i yapt??? Arap-ABD Zirvesinden yakla??k bir ay sonra gerçekle?ti. Suudi Arabistan’daki zirveye ayn? ülkelerin yan? s?ra di?er Arap liderleri ve ABD Ba?kan? Joe Biden kat?lm??t?. 

Güvenlik gündemi:

Güney Irak’taki baz? bölgelerde elektrik kesintileri nedeniyle protesto gösterileri düzenlendi ve yollar kapat?ld?. S?cakl???n 50 dereceye kadar ula?arak rekor k?rd??? baz? bölgelerde elektrik kesintisi günde 18 saate ula?t?. Onlarca öfkeli protestocu Basra’dan Ba?dat’a giden ana yolu kesti, ilin merkezi bölgelerinde toplanarak lastikleri ate?e verdi. 

Kom?u iller Zikar ve Amara da benzer protestolara tan?k oldu. Zikar vilayetinin merkezi Nasiriye’deki Zeytin Köprüsü de lastikler yak?larak kapat?ld?. 

Bu elektrik kesintisi, Irak’?n güney bölgelerinde 10 gün içinde üçüncü kez ya?an?yor. Bir dizi üretim istasyonunun hizmet d??? kalmas? sonucu elektrik ak?m? tamamen kesilmi? durumda.

Irak’taki elektrik meselesi, ABD’nin ülkeyi i?galinden bu yana Irakl?lar?n muzdarip oldu?u en belirgin sorunlardan birini temsil ediyor. Art arda gelen hükümetler son 8 y?lda elektrik sektörüne 41 milyar dolardan fazla harcama yapmas?na ra?men, enerji sorunu hala Irakl?lar?n hayat?n? alt üst ediyor. 

Ba?dat, talebin artt??? yaz mevsiminde enerji krizini hafifletmek için ?u anda özellikle Suudi Arabistan ve Kuveyt ba?ta olmak üzere Körfez ülkeleri ile yap?lan ba?lant? projesine güveniyor.

Ekonomi gündemi:

Küresel olarak ise Rusya, günlük 1,87 milyon varil ile Avrupa ülkelerine ham petrol ihracatç?lar? listesinin ba??nda yer ald?. ABD günde 1,3 milyon varil ile ikinci s?rada, Norveç, günlük 790 bin varil ihracat oran?yla üçüncü s?raya yerle?ti.

Diyala, ?ran taraf?n?n kendi topraklar?ndan ç?kan nehirlere müdahale etmesi ve yönünü de?i?tirerek ?ran topraklar?na aktarmas? nedeniyle kurakl?ktan muzdarip. Bu da tar?msal üretimi önemli ölçüde etkiliyor.  

Raporda, Basra, Maysan ve özellikle de Zikar’daki baz? köylerin; su k?tl???, kirlilik ve toprak tuzlulu?u nedeniyle son 10 y?lda su nedeniyle en çok göç veren bölgeler oldu?u kaydedildi.  

Su k?tl???, 2019’da Zikar, Maysan ve Basra’da yakla??k 15 bin ki?inin göç etmesine yol açt?. Kas?m 2021’de Uluslararas? Göç Örgütü, kurakl?k nedeniyle Güney Irak’tan 12 bin 348 ki?inin göç etti?ini duyurdu.

Irak; Malezya, Rusya, BAE ve ard?ndan Suudi Arabistan’dan sonra ba??ms?z Çin rafinerilerine petrol ihraç eden en büyük on ihracatç? aras?nda be?inci s?rada yer ald?. Geçti?imiz may?s ay?nda ise sekizinci s?rada yer alm??t?.

Exit mobile version